Elektronizacja zamówień publicznych przysparza zarówno wykonawcom, jak i zamawiającym, wielu wątpliwości czy złożone w toku postępowania przetargowego dokumenty czynią zadość oczekiwaniom ustawy unijnego i krajowego.
Czytaj też: Zamówienia publiczne a podpis elektroniczny
Brak potwierdzenia
Najczęściej identyfikowane problemy dotyczą podpisów elektronicznych podmiotów zagranicznych i wynikają z faktu, że weryfikacja podpisów za pomocą takich rozwiązań jak Szafir czy Weryfikacjapodpisu.pl nie przebiega pozytywnie. Przyczyną niemożliwości uzyskania potwierdzenia, że kwalifikowany podpis elektroniczny złożony np. pod formularzem ofertowym spełnia wymagania określone w przepisach może być wiele. Najczęściej podpis nie spełnia wymagań przewidzianych dla kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Jednak przyczyna oceny „negatywnej" lub „warunkowo pozytywnej" może leżeć gdzie indziej, a co za tym idzie zamawiający przed podjęciem decyzji o odrzuceniu oferty / uznaniu jej za złożoną nieskutecznie powinien mieć pewność, że kwalifikowany podpis elektroniczny jest faktycznie nieprawidłowy. Sposobów na dokonanie weryfikacji jest kilka, np. niedokonanie przez dany kraj aktualizacji listy zaufanych dostawców kwalifikowanych usług zaufania etc.
Weryfikacja podpisu
Jeśli chodzi o kwalifikowane podpisy elektroniczne wykonawcy zagranicznego najprostszym sposobem na zweryfikowanie czy podpis elektroniczny jest prawidłowy jest sprawdzenie czy na gruncie przepisów kraju, w których ma siedzibę wykonawca i wykorzystywanych na potrzeby prowadzonych zamówień dany podpis spełnia europejskie wymagania. W przypadku wykonawcy:
- hiszpańskiego - będzie to Validar Firma (https://valide.redsara.es/valide/ejecutarValidarFirma/ejecutar.html),
- niemieckiego - Pruefung (https://www.signatur.rtr.at/de/vd/Pruefung.html),
- włoskiego - Firma Verifica (https://www.firma.infocert.it/utenti/verifica.php),
Teraz z darmową dostawą i e‑wydaniem gratis!
- czy francuskiego - e-Signatur (http://www. e-signaturesecurisee.com/verifier-une-signature-electronique).
Przywołane powyżej platformy umożliwiają bezpłatną oraz skuteczną ocenę ww. dokumentów. Za przyjęciem ww. rozwiązania przemawia fakt, że zgodnie z art. 25 ust. 3 Rozporządzenia eIDAS kwalifikowany podpis elektroniczny oparty na kwalifikowanym certyfikacie wydanym w jednym państwie członkowskim jest uznawany za kwalifikowany podpis elektroniczny we wszystkich pozostałych państwach członkowskich. Powyższe oznacza, że kwalifikowany podpis elektroniczny oparty na kwalifikowanym certyfikacie wydanym w jednym państwie członkowskim, jest uznawany za kwalifikowany podpis elektroniczny we wszystkich pozostałych państwach. Zatem, teoretycznie osoba, która uzyskała kwalifikowany podpis np. w Republice Federalnej Niemiec, może bez problemu podpisywać kwalifikowanym podpisem elektronicznym dokumenty i składać je w różnego rodzaju urzędach czy instytucjach publicznych.
Czy niezgodnie z prawem?
Z praktyki wynika, że najczęstszym problemem jest niemożliwość dokonania kompletnej weryfikacji podpisu z uwagi na „Brak certyfikatu w lokalnym magazynie" lub „Nie udało się sprawdzić list CRL ani OCSP dla certyfikatu: .... (The trusted certificate doesn't match the trust service)". Powyższy komunikat należy interpretować w ten sposób, że certyfikat podpisu nie został zidentyfikowany przez dane narzędzie weryfikujące na liście kwalifikowanych dostawców usług zaufania. Czy powyższy komunikat automatycznie oznacza, że należy uznać kwalifikowany podpis elektroniczny za niezgodny z przepisami prawa?
Niekoniecznie. Artykuł 22 eIDAS nakłada na państwa członkowskie obowiązek ustanowienia, prowadzenia i publikowania zaufanych list – „Trusted Services Status List", w tym informacji związanych z kwalifikowanymi dostawcami usług zaufania, za które są odpowiedzialni, wraz z informacjami dotyczącymi świadczonych przez nich kwalifikowanych usług zaufania.
Regulacje dotyczące stosowanie podpisów elektronicznych w usługach publicznych (art. 27 eIDAS) zobowiązują państwa do wprowadzenia możliwości weryfikacji podpisów zaawansowanych z innych państw, przynajmniej w formatach, które przewidziane zostały w unijnym akcie wykonawczym do Rozporządzenia eIDAS.
Zgodnie z motywem 54 eIDAS: Transgraniczna interoperacyjność i transgraniczne uznawanie kwalifikowanych certyfikatów stanowią warunek wstępny transgranicznego uznawania kwalifikowanych podpisów elektronicznych. Dlatego kwalifikowane certyfikaty nie powinny podlegać żadnym obowiązkowym wymogom przekraczającym wymogi określone w niniejszym rozporządzeniu.
W świetle powyższego dla oceny ważności podpisu należałoby dokonać weryfikacji czy wystawca certyfikatu podpisu jest kwalifikowanym dostawcą usług zaufania w danym kraju, a następnie czy certyfikat podpisu nie został unieważniony poprzez przeglądarkę zaufanych list w UE udostępniona przez Komisję Europejską, która jest dostępna pod adresem: https://webgate.ec.europa.eu/tl-browser/#/. Urządzenie pozwala na bezpośrednią weryfikację czy podpis złożony pod konkretnym dokumentem pochodzi od zaufanego dostawcy usług zaufania, a także czy na dzień weryfikacji certyfikat podpisu nie utracił ważności (nie został unieważniony).
Komentarz autorów
Tomasz Siedlecki, radca prawny, właściciel Kancelarii Siedlecki
Paulina Sawicka , adwokat, Senior Associate, Kancelaria Siedlecki
Dokonanie oceny ważności oraz skuteczności podpisów elektronicznych, do czasu ustandaryzowania rozwiązań informatycznych oraz ugruntowania pewnej praktyki, będzie stanowiło wyzwanie dla zamawiających, którzy jako gospodarze postępowań są zobowiązani do zapewnienia przestrzegania równego traktowania wykonawców oraz zasady uczciwej konkurencji. Stawianie w gorszej sytuacji wykonawcę zagranicznego z uwagi na ograniczenia krajowych rozwiązań do weryfikacji podpisu będzie stanowiło przejaw naruszenia ww. zasad. Dlatego też zamawiający mają na względzie zasadę uznaniowości kwalifikowanych podpisów elektronicznych pomiędzy krajami członkowskimi winni dążyć do rzetelnej weryfikacji czy dany podpis jest ważny wykorzystując m.in. rozwiązania opisane w niniejszym artykule.
