Z kodeksu pracy jednoznacznie wynika, że wynagrodzenie należy się za pracę wykonaną. Zatem w typowych sytuacjach pracownik, który przepracował pełny rok kalendarzowy, ma prawo do 12 pensji. Nieco inaczej wygląda jednak sytuacja w przypadku pracowników jednostek sfery budżetowej. Po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego nabywają oni prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości, zwanego zwyczajowo „trzynastą pensją".
Forma kary
Dodatkowe wynagrodzenie roczne nie należy się jednak w każdym przypadku. Przepisy ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej zawierają katalog sytuacji, których wystąpienie powoduje, że pracownik prawa do trzynastki nie nabywa. Do takich szczególnych przypadków zalicza się stawienie do pracy lub przebywanie w niej w stanie nietrzeźwości.
Dwa stany
Jednak nie każda sytuacja wpisująca się w naruszenie ogólnego obowiązku zachowania trzeźwości w miejscu i czasie pracy skutkuje utratą prawa do "trzynastki". Przepis odnosi się bowiem wyłącznie do przybycia do pracy w stanie nietrzeźwości lub przebywania w pracy w takim stanie – np. w związku ze spożyciem alkoholu w miejscu i czasie pracy.
Przepisy ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, posługując się pojęciem „stan nietrzeźwości", nie definiują tego pojęcia. Tym samym niezbędne wydaje się odwołanie do regulacji ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z art. 46 tej ustawy można wyróżnić dwie „fazy" związane ze spożyciem alkoholu:
- stan po użyciu alkoholu oraz
