Zarówno dyrektywa 2004/18 w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych, dotycząca wielu spornych jeszcze stanów faktycznych, jak i obecnie obowiązująca dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE w sprawie zamówień publicznych nie powinny mieć zastosowania do niektórych usług ratownictwa. Chodzi o te, które wykonują stowarzyszenia lub inne organizacje o charakterze niekomercyjnym (u nas może to być m.in. GOPR czy WOPR). Tak mówi prawo Unii, wyjaśniając, że trudno byłoby zachować szczególny charakter organizacji wolontariackich, gdyby tego rodzaju usługodawców trzeba było wybierać zgodnie z procedurami dotyczącymi zamówień publicznych. Dodatkowo lokalny transport sanitarny na ogół nie miewa znaczenia transgranicznego. Tym samym powinien być przedmiotem zainteresowania ustawodawców krajowych i krajowych organów wymiaru sprawiedliwości – przyznaje luksemburski Trybunał Sprawiedliwości. Niemniej unijny sąd dodaje, że skoro przepisy dyrektyw nie mogą mieć wprost zastosowania do jakiejś działalności, to sensowne byłoby ocenianie jej przynajmniej przez pryzmat zasad traktatowych, czyli co najmniej zasady przejrzystości.
Dlatego TS wydał wyrok w sprawie włoskiego zamówienia udzielonego bez przetargu przez kilka piemonckich zakładów służby zdrowia i sam region Piemontu na transport osób poddawanych dializie z ich domów do placówek służby zdrowia. Mimo że nie miało tu – co do zasady – zastosowania prawo Unii Europejskiej.
Nie tylko komercja
Kilku taksówkarzy i właścicieli samochodów do wynajęcia z kierowcą (CASTA) zaskarżyło przed regionalnym sądem administracyjnym w Piemoncie udzielenie na drugie półrocze 2013 r. zamówienia Stowarzyszeniu Białego Krzyża z Canavese i kilku innym pokrewnym organizacjom. Transportowały one na zlecenie władz lokalnych i komunalnej służby zdrowia (ASL TO4) osoby niemogące samodzielnie dotrzeć do szpitali na dializy. Przedmiotem zawiści i protestu przedsiębiorców stało się przy tym zatwierdzenie udokumentowanych wydatków poniesionych przy okazji świadczenia usług transportowych przez organizacje non profit. I chociaż działalność ta – zgodnie z włoskim prawem – miała służyć podwójnemu celowi: fizycznemu i ekonomicznemu udostępnianiu potrzebującym usług służby zdrowia, taksówkarze powoływali się w skardze na naruszenie prawa Unii.
Włoski sąd wyraził przekonanie, że korzystanie z usług stowarzyszeń wolontariackich pozwala ASL TO4 poczynić znaczne oszczędności. Zaznaczył przy tym, że nawet zgodnie z orzecznictwem TS organizacje, takie jak Biały Krzyż, mogą prowadzić działalność gospodarczą, konkurując z innymi podmiotami, mimo że ich podstawowe cele nie mają charakteru zarobkowego. Pojęcie zaś odpłatnych umów zdefiniowane przez europejski Trybunał dotyczy również kontraktów, w których uzgodnione wynagrodzenie ogranicza się do kosztów poniesionych w celu wykonania usługi. Mimo to piemonccy sędziowie zadali pytania prejudycjalne sędziom europejskim, wyrażając nadzieję, że odpowiedź pomoże ustalić, że skoro stowarzyszenia zostały dopuszczone do udziału w postępowaniach przetargowych, to nie powinno to oznaczać, że są zobowiązane do zachowywania się jak wykonawcy w każdych okolicznościach. Przede wszystkim dlatego, że ich racji bytu nie stanowi działalność gospodarcza.
Zawsze do usług
Rząd włoski zakwestionował dopuszczalność postępowania w tej sprawie przed TS, ponieważ brak znaczenia transgranicznego zarówno spornych usług, jak i krajowego procesu sprawia, że nie znajduje tu zastosowania prawo Unii. Luksemburski trybunał odpowiedział jednak, że przyznaje sobie jurysdykcję w tej sprawie, ponieważ kontekst pytań wydaje się na tyle czytelny, że choć w zasadzie nie ma tu zastosowana dyrektywa 2004/18, to jednak można brać pod uwagę zasady traktatowe. Europejscy sędziowie dodali, że duch współpracy panujący między sądami krajowymi i TS sprawia, iż nawet brak ustalenia, że sprawa ma charakter międzynarodowy, nie prowadzi do niedopuszczalności wniosku o wydanie europejskiego orzeczenia, o ile trybunał pomimo braków formalnych jest w stanie udzielić sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi.
