Polscy sędziowie boją się unijnego trybunału

Polskie sądy bardzo rzadko korzystają z możliwości wystosowania tzw. odesłania prejudycjalnego do unijnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – wynika z najnowszych statystyk TSUE. To specjalna formuła umożliwiająca sądowi krajowemu uzyskanie wykładni prawa europejskiego od sądu w Luksemburgu.

W zamyśle ten instrument powinien być stosowany często. Sędzia nie wie, jak w danym wypadku interpretować zapisy prawa UE, sięga więc do orzecznictwa. Jeśli nie znajduje w nim wyjaśnienia swoich wątpliwości, zawiesza postępowanie i wysyła do Luksemburga pytanie prejudycjalne. Na podstawie przysłanego stanowiska może wydać własny werdykt, który na pewno nie będzie zaskarżony.

W 2012 r. polskie sądy wysłały takich pytań zaledwie sześć, w tym roku dziewięć. Dla porównania niemieckie wysłały 68 w 2012 r. i już 50 w 2013 r.

Słabo wypadamy jednak nie tylko na tle starych państw członkowskich, których prawnicy wiedzą, jak stosować unijne instrumenty. Więcej pytań wysłały także sądy węgierskie czy czeskie, a więc z nowych uczestników Unii i zdecydowanie mniejszych niż Polska.

Według ekspertów, z którymi nieoficjalnie rozmawiała „Rz", mała liczba odesłań prejudycjalnych może mieć kilka powodów.

Po pierwsze, jeśli pytanie dotyczy sprawy już kiedyś rozstrzygniętej, to Trybunał odsyła do swojego orzecznictwa. Wysłanie pytania zmusza go więc do przestudiowania wcześniej orzecznictwa UE.

Po drugie, przygotowanie takiego pytania wymaga wiedzy i czasu.

Po trzecie wreszcie, zatrzymuje postępowanie przed polskim sądem na 14–15 miesięcy, bo tyle średnio trwa rozpatrywanie pytania prejudycjalnego przez luksemburski sąd. A dla sędziów statystyki rozpatrzonych spraw też się liczą. W efekcie pytań nie wysyłają, decydują się na to dopiero sądy najwyższej instancji – Naczelny Sąd Administracyjny lub Sąd Najwyższy.

Skutkiem takiej pasywności sędziów jest więcej spraw  w TSUE przeciwko Polsce. Bo jeśli zapadnie wyrok  niepoparty  jego stanowiskiem, to często może być zaskarżony do Luksemburga.

Zarówno w 2011 r., jak i w 2012 r. Polska była niechlubnym liderem listy skarg skierowanych przez Komisję Europejską do TSUE.

Inaczej niż sędziowie zachowuje się polski rząd, który wyjątkowo aktywnie korzysta z możliwości wpływania na unijne orzecznictwo. Każde pytanie prejudycjalne jest wysyłane do wszystkich państw członkowskich, aby mogły wydać swoją interpretację prawa unijnego w danej sprawie.