Tradycyjnie u progu nowego roku „Rzeczpospolita” próbuje ożywić dyskusję na temat przyjęcia przez Polskę euro. W czasie rządów PiS usiłowania te mogły dotyczyć właśnie co najwyżej tylko debaty. Ze względu na zdecydowaną niechęć do euro polityków PiS (oczywiście niedotyczącą np. otrzymywanych uposażeń albo przechowywania w tej walucie oszczędności) realnych szans na przystąpienie Polski do strefy euro nie było. Przejęcie władzy przez partie znacznie bardziej proeuropejskie teoretycznie powinno oznaczać w tej sprawie jakąś zauważalną zmianę. Ale w praktyce realizm polityczny podpowiada, że w takich uwarunkowaniach politycznych jak obecnie w Polsce sprawy zastąpienia złotego przez euro nie ma sensu podejmować. Powody są co najmniej trzy.

Podpisując i ratyfikując traktat akcesyjny do UE, Polska została członkiem unii gospodarczej i walutowej (UGiW) objętym derogacją – nie mamy podstaw prawnych do trwałego pozostawania poza strefą euro (tak jak to jest w przypadku Danii i było, do wyjścia z UE, Zjednoczonego Królestwa). Czyli zobowiązaliśmy się do tego, aby spełnić kryteria konwergencji i przyjąć euro. Kiedy? Tego nie przesądza żaden akt prawny UE. Ale dopóki nie spełnimy warunków zbieżności, to do strefy euro nie zostaniemy przyjęci.

Czytaj więcej

Opinie Ekonomiczne

Bogusław Chrabota: Domagamy się dezideologizacji kwestii euro

Jestem głęboko przekonany, że Unia jest naszą szansą, a nie przekleństwem. W dzisiejszym zglobali...

Trzy powody, dla których nie ma sensu podejmować sprawy zastąpienia złotego przez euro

Pierwszy ze wspomnianych powodów jest następujący: aby Polska mogła przyjąć euro, konieczne jest wprowadzenie zmian w prawie, w tym przede wszystkim w Konstytucji RP. Chodzi m.in. o art. 227.1, zgodnie z którym wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej przysługuje NBP, który odpowiada także za wartość polskiego pieniądza. W strefie euro politykę pieniężną prowadzi oczywiście Europejski Bank Centralny, który ma także wyłączne prawo do upoważniania do emisji banknotów euro.

Aby zmienić konstytucję, potrzebne są dwie trzecie głosów w Sejmie w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz bezwzględna większość w Senacie (także w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów). Takiej większości, gotowej utorować drogę Polski do strefy euro, nie ma w obecnym Sejmie. I jeśli nie dojdzie do jakiejś radykalnej zmiany układu sił politycznych, nie będzie w następnym. Zatem już tylko problem zmiany konstytucji odsuwa perspektywę zastąpienia złotego przez euro na długie lata. Dodatkowo, przychylność przy przyjmowaniu koniecznych ustaw osoby sprawującej urząd prezydenta (jak wiemy, różnie z tym bywa…) oraz dobra współpraca z prezesem NBP także byłaby wskazana. A Adam Glapiński, którego kadencja kończy się w roku 2028, wielokrotnie deklarował się jako przeciwnik wprowadzania w Polsce euro. 

Czytaj więcej:

Panel ekonomistów

Euro w Polsce. Czy prezes NBP ma rację? Zapytaliśmy ekspertów

Twierdząc, że przyjęcie euro mocno ob...

Pro

Drugi powód dotyczy kryteriów konwergencji. To, czy je spełniamy, zależy także od tego, jak wygląda sytuacja z inflacją i stopami procentowymi w innych państwach UE. Ale chyba największy problem będziemy mieć z deficytem sektora finansów publicznych. Od 2022 r. przekracza on dopuszczalny poziom 3 proc. PKB i zgodnie z Wieloletnim Planem Finansów Państwa na lata 2024–2027 pozostanie powyżej tego poziomu co najmniej do roku 2027. Oczywiście można byłoby ten deficyt zredukować poniżej 3 proc. PKB szybciej, ale tutaj znów pojawia się polityka. W warunkach ostrej polaryzacji politycznej i niemal permanentnej kampanii wyborczej ograniczanie wydatków nie jest łatwe. Tym bardziej gdy trzeba finansować długą listę bardzo drogich i koniecznych przedsięwzięć inwestycyjnych (np. modernizacja sił zbrojnych, transformacja energetyczna, rozwój infrastruktury), a rywale polityczni wykorzystują każdą próbę już nawet nie redukcji, lecz zmniejszenia tempa wzrostu wydatków socjalnych czy podwyżek pensji i świadczeń dla różnych grup społecznych. A w tyle głowy politycznych decydentów cały czas kołacze się pytanie, po co i w imię czego ryzykować, skoro do strefy euro i tak nie wejdziemy: bo nie ma większości do zmiany konstytucji, a w ogóle to nie chcą tego ludzie.  

I to jest właśnie trzeci powód. Nastawienie opinii publicznej do przyjęcia euro w Polsce jest wyraźnie negatywne. Wyraźna przewaga przeciwników zastąpienia złotego przez euro utrzymuje się od kryzysu gospodarczego i zadłużeniowego sprzed kilkunastu lat. Chociaż wspólna waluta miała tutaj wpływ co najwyżej pośredni i była tylko jedną – i raczej nie najważniejszą – z przyczyn tego kryzysu w kilku państwach, to niechęci do przyjęcia przez Polskę euro nie udało się później zmienić. Co więcej, była ona wzmacniana przez polityków PiS po dojściu do władzy w 2015 r., dla których stała się – jak i w ogóle niechęć do pogłębiania integracji w UE – jednym z ważniejszych elementów programu i mobilizowania opinii publicznej.

Przyjęcie euro: koniec końców górę bierze polityka

Biorąc pod uwagę zobowiązania prawne, Polska powinna dążyć do spełnienia kryteriów konwergencji i przyjęcia euro. Spełnienie tych kryteriów byłoby samo w sobie korzystne dla gospodarki – dobrze jest mieć niskie: inflację, stopy procentowe, dług publiczny i deficyt finansów publicznych (albo oczywiście w ogóle go nie mieć); oraz stabilny kurs walutowy. Ale górę bierze polityka: jak tutaj podejmować działania wyraźnie wbrew opinii publicznej, które na dodatek mogłyby być społecznie dotkliwe (co na pewno wykorzystałaby opozycja), a na końcu i tak spełzłyby na niczym ze względu na niemożność zmiany konstytucji?

Czytaj więcej

Waluty

Litewskie euro ma 10 lat. Więcej plusów niż minusów

1 stycznia minęła dekada, odkąd wspólna waluta pojawiła się na Litwie. Pomimo niechęci części spo...