Choć ZGW RP został reaktywowany w 1993 r., jego historia sięga czasów II Rzeczypospolitej. Już wtedy grupa działaczy ówczesnych samorządów wiejskich widziała konieczność stworzenia ogólnopolskiej organizacji mogącej reprezentować ich interesy na forum krajowym.
[b]Obecnie do organizacji należy 548 gmin z terenu całego kraju. Są wśród nich zarówno małe gminy wiejskie, jak i duże gminy podmiejskie. [/b]
Od początku istnienia dewizą ZGW RP jest hasło „Nic o nas bez nas”, oznacza to, że nasze sprawy nie powinny być rozstrzygane bez naszego udziału, a działania w dążeniu do poprawy jakości życia mieszkańców polskich gmin powinny być zauważane nie tylko przez nich, ale też przez elity rządzące krajem.
Podstawowym celem Związku jest integracja samorządów wiejskich i rozwiązywanie typowych problemów tego środowiska. Ma to się przyczynić przede wszystkim do tego, by mieszkańcom wsi żyło się lepiej.
Dzięki zaangażowaniu i lobbingowi wiele złych z punktu widzenia samorządów wiejskich rozwiązań proponowanych przez władze zostało oprotestowanych i tym samym skutecznie zablokowanych.
