PTF: Czy banki zapłacą nowy podatek od transakcji finansowych

Jeżeli wejdą one życie, co najprawdopodobniej nastąpi w 2014 r., to wspólnotowy system opodatkowania zostanie poszerzony o dodatkowy podatek obrotowy – podatek od transakcji finansowych. Nie będzie on dotyczył operacji na rynku pierwotnym (wymiany walut oraz emisji akcji i większości papierów wartościowych).

Od jakich operacji

Przez transakcję finansową Komisja rozumie w pierwszej kolejności zakup lub sprzedaż instrumentu finansowego w tym operacje repo, reverse-repo oraz pożyczki instrumentów finansowych. Ponadto, każde inne przeniesienie prawa do rozporządzania instrumentem finansowym i każdą równoważną z nim operację wskazującą na przeniesienie ryzyka związanego z instrumentem finansowym.

Transakcją finansową będzie również zawarcie oraz zmiana umów dotyczących instrumentów pochodnych. Komisja planuje również opodatkować transakcje sekurytyzacyjne, zarówno dotyczące hipotek, jak i umów kredytowych oraz umów ubezpieczenia. Opodatkowane miałyby być transakcje dokonywane zarówno na rynkach regulowanych jak na rynku pozagiełdowym (OTC). Transakcje walutowe na rynku spot mają nie podlegać opodatkowaniu.

Co istotne, Komisja zdecydowała się na rozdzielenie transakcji na instrumentach pochodnych (np. opcji) od dostawy instrumentów pierwotnych (np. dostawy walut lub papierów wartościowych na skutek wykonania umowy opcji) i ich oddzielne opodatkowanie.

W tych okolicznościach instytucje finansowe będą niewątpliwie musiały zweryfikować wewnętrzne zasady zawierania transakcji finansowych po to, by jednoznacznie określić zakres ewentualnego opodatkowania.

Jaka podstawa

Ciekawą koncepcją jest przyjęcie, że transakcja będzie co do zasady podlegała podatkowi u obu jej uczestników w momencie jej dokonania, bez względu na późniejsze odstąpienie od umowy. Transakcja może podlegać opodatkowaniu tylko po jednej stronie, jeżeli kontrahent będzie zwolniony z podatku lub nie będzie mu w ogóle podlegał (nie będzie instytucją finansową w rozumieniu przepisów).

W przypadku zakupu i sprzedaży instrumentów finansowych podatek wyniesie przynajmniej 0,1 proc. należnego wynagrodzenia (ewentualnie ceny rynkowej). Co do zasady w wartościach nieuwzględniających jakichkolwiek potrąceń.

W przypadku instrumentów pochodnych, podstawą opodatkowania miałaby być wartość kontraktu (tzw. national amount – kwota bazowa), ewentualnie najwyższa wartość kontraktu jeżeli istnieje kilka takich wartości (np. przy kontraktach opartych na wymianie instrumentów). Należna stawka nie powinna być niższa niż 0,01 proc. tej wartości.

Kto poniesie ciężar

Czy podatek ten obciąży jedynie banki i im podobne instytucje? Wydaje się, że taki był pierwotny zamysł projektodawców biorąc pod uwagę cele dyrektywy. Należy jednak zwrócić uwagę, że podatnikami tego podatku będą co prawda „instytucje finansowe”, ale definicja ta ma objąć nie tylko banki, instytucje kredytowe, zakłady ubezpieczeń i reasekuracji, organizacje zbiorowego inwestowania (fundusze inwestycyjne) i ich zarządców, spółki leasingowe i giełdy, lecz również spółki holdingowe oraz podmioty, których działalność „w znacznej mierze składa się z transakcji finansowych”.

O tym, kto ostatecznie spełni ten ostatni warunek, przekonamy się dopiero po opublikowaniu odpowiednich aktów delegowanych Komisji Europejskiej. Już dziś wiadomo, że wpływ na ewentualną proporcję będzie miał zakres lub wartość wykonywanych czynności takich jak m.in.: udzielanie kredytów, przyjmowanie depozytów, factoring, forfaiting, leasing finansowy, nabywanie udziałów w przedsiębiorstwach, udzielanie gwarancji i poręczeń oraz obrót instrumentami finansowymi na własną rzecz lub na rzecz klientów.

Dla opodatkowania nie będzie miało znaczenia, czy dana instytucja działa jako strona umowy, czy raczej we własnym imieniu lecz na rachunek innego podmiotu bądź w całości w imieniu innego podmiotu. Z tego punktu widzenia najzamożniejszym inwestorom (zwłaszcza tym spoza Unii Europejskiej) na pewno bardziej będzie się opłacać prowadzenie inwestycji za pośrednictwem podmiotów z państw trzecich.

Jednocześnie w praktyce nie da się w żaden sposób wykluczyć, że ciężar podatku ostatecznie spocznie na klientach instytucji.

Zwolnienia i wyłączenia

W zasadzie w projekcie nie przewidziano zbyt wielu zwolnień i wyłączeń. Warto jednak wskazać, że podatkiem nie będą w ogóle obciążone m.in. transakcje zawierane z narodowymi bankami centralnymi, Europejskim Bankiem Centralnym, Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i innymi instytucjami międzynarodowymi, choć w wielu przypadkach ustalenie kontrahenta może być trudne. Przedsiębiorcy nie objęci definicją „instytucji finansowych” nie będą zobowiązani do zapłaty podatku.

Podatkiem nie będą też obciążone liczne transakcje dokonywane na rynku pierwotnym (takie jak wymiana walut czy emisja, przydział lub subskrypcja papierów wartościowych), chyba że dotyczą instrumentów pochodnych.

Warto również pamiętać, że jest to podatek unijny, obciążać będzie zatem podmioty zarejestrowane lub upoważnione do działania na terytorium Unii Europejskiej oraz ich unijne oddziały. Jeżeli chociaż jedna ze stron transakcji będzie miała siedzibę na terytorium UE, obie strony uznawane będą za podatników tego podatku.

W tym przypadku państwa członkowskie miałyby możliwość obciążenia lokalnej instytucji odpowiedzialnością za podatek kontrahenta. Można sobie również wyobrazić, że lokalne instytucje będą musiały działać charakterze płatnika podatku obrotowego.

Jak się przygotować

Pomimo, że zmiany mają wejść w życie dopiero w 2014 r., na pewno warto by każda instytucja finansowa śledziła rozwój tego projektu, choćby po to, by ustalić zakres zmian, które będzie musiała wprowadzić. Przede wszystkim, należy dostosować systemy księgowe i finansowe oraz przygotować na usprawnienie prac działów finansowych, gdyż płatności będą musiałby być dokonywane na bieżąco a rozliczenie podatku następować będzie do 10 dnia kolejnego miesiąca.

Ponadto, niezbędne mogą być również weryfikacje kontrahentów, gdyż instytucja finansowa nie będzie podatnikiem, jeżeli działa jako podmiot pośredniczący dla innej instytucji, oraz doprecyzowanie istniejących umów i regulaminów świadczenia usług.

Marta Ignasiak doradca podatkowy w kancelarii FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz

Marta Ignasiak, doradca podatkowy w kancelarii FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz

Nowy podatek ma zostać wprowadzony w ciągu najbliższych dwóch lat. Pomimo że prace na poziomie Unii Europejskiej wydają się zaawansowane, dla wielu przedsiębiorców, którzy chcieliby już zacząć przygotowania, nadal nie jest jasne, czy i na jakich zasadach będą uznani za podatników. O ile typowe instytucje finansowe mają świadomość, że obowiązki dokumentacyjne i płatnicze na pewno ich nie ominą, o tyle pozostali przedsiębiorcy nie mogą być niczego pewni.

Status podatnika zależeć będzie od nieustalonej na dziś proporcji „zakresu i wartości” dokonywanych transakcji finansowych, na które składają się m.in. nabywanie akcji i udziałów, udzielanie gwarancji i poręczeń, a także i operacje zabezpieczające ryzyko działalności.