Za zapewnienie bezpieczeństwa osobom pływającym, kąpiącym się, bądź uprawiającym sport lub rekreację na obszarach wodnych – innych niż teren parku narodowego lub krajobrazowego oraz innych niż teren, na którym prowadzona jest działalność w zakresie sportu lub rekreacji – odpowiada właściwy miejscowo wójt (burmistrz, prezydent miasta) jako zarządzający tym obszarem wodnym. Jego obowiązki w tym zakresie określa szczegółowo ustawa o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych (dalej u.b.w.). Zadania te, wykonywane przez wójta na wskazanym wyżej obszarze, należą do zadań własnych gminy (art. 4 ust. 2 pkt 3 i ust. 3 u.b.w.).

Z kolei za zapewnienie bezpieczeństwa na obszarach wodnych:

- na terenie parku narodowego lub krajobrazowego odpowiada dyrektor parku, a

- na terenie, na którym prowadzona jest działalność w zakresie sportu lub rekreacji - osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która prowadzi działalność w tym zakresie.

Zakres obowiązków

Wymóg zapewnienia bezpieczeństwa na obszarach wodnych - myśl art. 4 ust. 1 u.b.w. - polega w szczególności na:

- dokonaniu, we współpracy z policją i działającymi na danym terenie podmiotami uprawnionymi do wykonywania ratownictwa wodnego (np. Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym – por. art. 12 ust. 1 u.b.w.) analizy zagrożeń, w tym identyfikacji miejsc, w których występuje zagrożenie dla bezpieczeństwa osób wykorzystujących obszar wodny do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji,

- oznakowaniu i zabezpieczeniu terenów, obiektów i urządzeń przeznaczonych do pływania, kąpania się, uprawiania sportu lub rekreacji na obszarach wodnych,

- prowadzeniu działań profilaktycznych i edukacyjnych, polegających m.in. na: oznakowaniu miejsc niebezpiecznych i objęciu ich nadzorem, we współpracy z policją i podmiotami ratownictwa wodnego (w tym miejsc zwyczajowo wykorzystywanych do kąpieli) oraz uświadamianiu zagrożeń związanych z wykorzystywaniem obszarów wodnych, w tym prowadzeniu akcji edukacyjnych wśród dzieci i młodzieży szkolnej,

- informowaniu i ostrzeganiu o warunkach pogodowych oraz innych czynnikach, które mogą powodować utrudnienia lub zagrożenia dla zdrowia lub życia osób,

- zapewnieniu warunków do organizowania pomocy oraz ratowania osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia.

Przykład:

W związku z rozpoczęciem sezonu letniego, w celu wykonania swoich obowiązków wynikających z u.b.w., wójt chce wydać przepisy porządkowe regulujące kwestie kąpieli w jeziorze. W rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody Zachodniopomorskiego z 25 lipca 2014 r. (znak NK-3.4131.269.2014.KD, Dz.Urz. woj. zacho. z 2014 r. poz. 3392) zwrócono jednak uwagę, że nie można skorzystać z takiego rozwiązania. Zgodnie z art. 41 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym (dalej u.s.g.) w przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt, w formie zarządzenia. Przyjęcie regulaminu miejsca wykorzystywanego do kąpieli nie jest jednak przypadkiem niecierpiącym zwłoki. Podkreślono, że przesłanka: przypadku niecierpiącego zwłoki zawęża dopuszczalność wydania takiego zarządzenia do zupełnie wyjątkowych sytuacji, gdy ustanowienie przepisów porządkowych w tym trybie uzasadnione jest koniecznością pilnego przeciwdziałania nagle pojawiającym się zagrożeniom. Zgodnie z art. 40 ust. 2 pkt 4 u.s.g. nie ma natomiast przeszkód do ustalenia regulaminu miejsca wykorzystywanego do kąpieli uchwałą rady gminy.

Przykładowo, w uchwale nr III/016/2015 rady miejskiej w Nowym Warpnie z 28 stycznia 2015 r. w sprawie wprowadzenia regulaminu miejsca wykorzystywanego do kąpieli nad Jeziorem Nowowarpieńskim (Dz.Urz. woj. zacho. z 2015 r. poz. 585) przyjęto m.in., że miejsce wykorzystywane do kąpieli jest strzeżone w godzinach 10.00 – 18.00, gdy jest wywieszona flaga, przy czym kolory flag oznaczają: biała - kąpiel dozwolona, a czerwona - zakaz kąpieli. Ustalono sygnał alarmowy: długotrwały gwizdek oznacza, że trzeba opuścić natychmiast miejsce wykorzystywane do kąpieli. Zastrzeżono także, że dzieci w wieku do 7 lat mogą przebywać na terenie miejsca wykorzystywanego do kąpieli oraz kąpać się wyłącznie pod opieką dorosłych. Na miejscu wyznaczonym do kąpieli zabroniono przekraczania granicy stref oznaczonych czerwonymi bojami osobom nieumiejącym pływać.

Obowiązki wójta

Zgodnie z art. 5 u.b.w. wójt, jako zarządzający wyznaczonym obszarem wodnym, czyli kąpieliskiem, miejscem wykorzystywanym do kąpieli, pływalnią lub innym obiektem dysponującym nieckami basenowymi o łącznej powierzchni powyżej 100 m2 i głębokości ponad 0,4 m w najgłębszym miejscu lub głębokości powyżej 1,2 m, ma obowiązek umieścić, w ogólnie dostępnym miejscu, informacje dotyczące: zasad korzystania z tego obszaru wodnego, ograniczeń w tym zakresie, a także sposobu powiadamiania o wypadkach wraz z numerami alarmowymi. Osoba pływająca, kąpiąca się lub uprawiająca sport, czy rekreację na danym obszarze wodnym ma obowiązek zapoznać się z tymi informacjami.

Do obowiązków wójta należy także:

- w przypadku kąpieliska, pływalni oraz innych obiektów dysponujących nieckami basenowymi o łącznej powierzchni powyżej 100 m2 i głębokości ponad 0,4 m w najgłębszym miejscu lub głębokości powyżej 1,2 m: wytyczenie strefy dla umiejących i nieumiejących pływać oraz wydzielenie brodzika dla dzieci,

- zapewnienie stałej kontroli danego obszaru wodnego przez ratowników wodnych oraz utworzenie stanowiska do obserwacji,

- wyposażenie w sprzęt ratunkowy i pomocniczy oraz urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze (wzrokowe i słuchowe),

- oczyszczanie powierzchni dna obszaru przeznaczonego do pływania lub kąpieli z przedmiotów mogących spowodować skaleczenie lub inny wypadek,

- upowszechnianie zasad korzystania z wyznaczonego obszaru wodnego oraz zapewnianie przekazywania informacji o dopuszczalności lub zakazie korzystania z tego obszaru.

Przykład:

W uchwale nr XXXIV/249/2014 rady gminy Fabianki z 5 czerwca 2014 r. w sprawie regulaminu korzystania z miejsca wykorzystywanego do kąpieli „Jezioro Chełmica" (Dz.Urz. woj. kujaw z 2014 r. poz. 1848) przyjęto m.in., że z części zbiornika oraz pasa przybrzeżnego wyodrębnia się miejsce wyznaczone do kąpieli „Jezioro Chełmica", które jest czynne w godzinach od 10.00 do 18.00 w sezonie letnim, to jest od 1 lipca – 31 sierpnia, gdy jest wywieszona biała flaga. Akwen wód przybrzeżnych dzieli się na dwie części: dla osób nie umiejących pływać o głębokości do 1,20 m oznaczony bojami w kolorze czerwonym oraz dla osób umiejących pływać o głębokości do 4,00 m oznaczony bojami w kolorze żółtym.

Przykład:

Na teren kąpieliska chce wejść osoba nietrzeźwa. W takim przypadku osoba wyznaczona przez wójta ma prawo nie wpuścić jej na ten teren. Gdyby zaś osoba, której zachowanie wyraźnie wskazuje, że znajduje się w stanie nietrzeźwości lub jest pod wpływem środka odurzającego, już znajdowała się na terenie kąpieliska, można zażądać, aby opuściła ten obszar (art. 6 u.b.w.). Niezastosowanie się do wskazanego wyżej polecenia oraz wejście na obszar wodny albo jego nieopuszczenie podlega karze grzywny. Postępowanie w takiej sprawie prowadzi się na podstawie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (art. 34 i art. 36 u.b.w.).

Wymagania dotyczące oznakowania

Sposób oznakowania i zabezpieczania obszarów wodnych, a także wzory znaków zakazu, nakazu oraz znaków informacyjnych i flag zawarto w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z 6 marca 2012 r.

Przewidziano w nim, że strefy dla umiejących i nieumiejących pływać oraz brodzik w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli oznacza się bojami (pławami), z tym że:

- strefy dla nieumiejących pływać, o głębokości wody nie większej niż 120 cm - bojami w kolorze czerwonym, przy czym za bojami powinien znajdować się pas bezpieczeństwa o szerokości 5 m i głębokości nieprzekraczającej 130 cm,

- strefy dla umiejących pływać, o głębokości wody do 4 m – bojami w kolorze żółtym, przy czym ich odległość od strefy dla nieumiejących pływać lub od linii brzegowej może w kierunku prostopadłym wynosić maksymalnie 50 m, z tym że boje żółte nie powinny znajdować się w odległości większej niż 50 m od brzegu,

- wydzielony brodzik dla dzieci, o głębokości wody do 40 cm – bojami w kolorze białym oraz dodatkowo otacza się siatką sięgającą od powierzchni lustra wody do dna.

W sytuacji, gdy granice stref dla umiejących i niemiejących pływać wyznaczają granice pomostów stałych lub pływających, nie wykonuje się oznaczeń granic tych stref bojami.

W kąpieliskach, miejscach wykorzystywanych do kąpieli, pływalniach oraz innych obiektach dysponujących nieckami basenowymi o łącznej powierzchni powyżej 100 m2 i głębokości ponad 0,4 m w najgłębszym miejscu lub głębokości powyżej 1,2 m należy oznaczyć głębokość wody poprzez:

- umieszczenie napisów informujących o głębokości na ścianach lub dnie niecek basenowych – w pływalniach oraz innych obiektach dysponujących nieckami basenowymi albo

- zamieszczenie tabliczek informujących o głębokości wody na pomostach lub bojach – w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli.

Miejsca, w których kąpiel jest niedozwolona lub niebezpieczna, w szczególności przy śluzach, mostach, budowlach wodnych, na szlakach żeglownych, oznacza się odpowiednim znakiem zakazu, nakazu lub znakiem informacyjnym. Obszary wodne objęte zakazem kąpieli powinny być oznaczone, w szczególności przy dojściach i dojazdach do danego obszaru, odpowiednimi znakami określającymi przyczynę zakazu. Wzory znaków określono w załączniku do rozporządzenia.

Przykład:

Dopuszczalność albo zakaz kąpieli oznaczane są flagą: białą (kąpiel dozwolona) lub czerwoną (zakaz). Brak flag oznacza brak dyżuru ratowniczego. Czerwona flaga musi być wywieszona w razie spełnienia co najmniej jednej z następujących przesłanek: temperatura wody wynosi poniżej 14°C, widoczność jest ograniczona do 50 m, szybkość wiatru przekracza 5 stopni w skali Beauforta, występuje fala powyżej 70 cm - z pojawiającymi się pienistymi białymi grzywami, występują silne prądy wsteczne, trwa akcja ratownicza, prędkość nurtu wody przekracza 1 m/s, występuje chemiczne lub biologiczne skażenie wody, bądź występują wyładowania atmosferyczne.

Wymagania, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach, a także sposób informowania ludności o jakości tej wody określono w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 9 listopada 2015 r. Komunikat o jakości wody zamieszcza się na tablicy informacyjnej zlokalizowanej w miejscu widocznym dla osób pływających, kąpiących się lub uprawiających sport bądź rekreację, a także na stronie internetowej, jeżeli taka strona jest prowadzona.

Ratownicy i sprzęt

Zgodnie z art. 12 ust. 1 u.b.w. ratownictwo wodne może być wykonywane przez Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe oraz inne podmioty, jeżeli uzyskały zgodę ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Wykaz podmiotów uprawnionych do wykonywania takiego ratownictwa jest dostępny na stronie internetowej Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji (https://mswia.gov.pl). W myśl art. 21 u.b.w. organizowanie i finansowanie działań ratowniczych na wyznaczonym obszarze wodnym należy do zarządzającego tym obszarem. Wymóg ten nie dotyczy jedynie osób fizycznych dysponujących nieckami basenowymi wyłącznie do celów prywatnych. W drodze umowy można zlecić organizowanie, kierowanie i koordynowanie działań ratowniczych podmiotom uprawnionym do wykonywania ratownictwa wodnego. Jednostki samorządu terytorialnego, na terenie których wykonywane jest ratownictwo wodne, mogą udzielać dotacji celowych podmiotom uprawnionym do wykonywania ratownictwa wodnego na realizację ich zadań (art. 22 ust. 4 u.b.w.).

Minimalne wymagania dotyczące liczby ratowników wodnych zapewniających stałą kontrolę wyznaczonego obszaru wodnego określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 23 stycznia 2012 r. Przewidziano w nim przykładowo, że w przypadku kąpielisk:

- śródlądowych na każde 100 m linii brzegowej powinien być jeden ratownik od strony lądu i jeden ratownik od strony lustra wody, przebywający na łodzi lub platformie umożliwiającej obserwację i umieszczonej poza strefą dla umiejących pływać,

- nadmorskich na każde 100 m linii brzegowej – 3-osobowe zespoły ratowników, w tym co najmniej jeden ratownik od strony lustra wody, a

- dla pływalni: dysponującej nieckami basenowymi o długości do 25 m – jeden ratownik, z nieckami o długości 25–50 m – 2 ratowników, a z nieckami o długości powyżej 50 m – 3 ratowników.

Wymagania dotyczące wyposażenia wyznaczonych obszarów wodnych w sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze oraz sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne ustalono w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych z 27 lutego 2012 r. Przykładowo kąpielisko musi być wyposażone w:

- ratowniczą łódź motorową – jedną na każde 400 m linii brzegowej oraz ratowniczą łódź wiosłową – jedną na każde 100 m linii brzegowej,

- koło ratunkowe z nietonącą linką o długości 25 m lub pasy ratownicze - jedna sztuka na każde 50 m linii brzegowej, umieszczone w pobliżu lustra wody, żerdzie ratunkowe na kąpieliskach posiadających pomosty stałe lub pływające – 2 sztuki, liny asekuracyjne o długości minimum 80 m na kołowrotku lub w zasobniku linowym – 1 na każde 100 m linii brzegowej,

- tubę głosową elektroakustyczną na każdym stanowisku ratowniczym, tablicę do zamieszczania informacji o temperaturze wody i powietrza, szybkości wiatru oraz wysokości fali, akustyczny sygnał alarmowy typu gwizdek, gong, dzwon lub syrena – po jednej sztuce na każdym stanowisku ratowniczym, środki łączności między stanowiskami ratowniczymi, rzutki ratunkowe – po 1 sztuce dla każdego ratownika, lornetki - 1 sztuka na każdym stanowisku ratowniczym, zestaw do nurkowania (płetwy, maska, fajka) – 1 komplecie dla każdego ratownika,

- podwyższone stanowiska ratownicze dla ratowników wodnych – jedno na każde 100 m linii brzegowej, maszt wraz z kompletem flag przy każdym stanowisku ratowniczym oraz sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne.

Wykaz sprzętu medycznego, leków i artykułów sanitarnych, w które wyposaża się wyznaczone obszary wodne, określono w załączniku do tego rozporządzenia.

Obszar wodny

Przez obszar wodny należy rozumieć:

- wody śródlądowe oraz wody przybrzeżne (w pasie nieprzekraczającym jednej mili morskiej od linii brzegu), a także

- kąpielisko, czyli wyznaczony uchwałą rady gminy, wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych, wykorzystywany przez dużą liczbę osób kąpiących się, określoną w uchwale rady gminy w sprawie wykazu kąpielisk, pod warunkiem że w stosunku do tego kąpieliska nie wydano stałego zakazu kąpieli (kąpieliskiem nie jest: basen pływacki, basen uzdrowiskowy, zamknięty zbiornik wodny podlegający oczyszczaniu lub wykorzystywaniu w celach terapeutycznych, a także sztuczny, zamknięty zbiornik wodny, oddzielony od wód powierzchniowych i wód podziemnych),

- miejsce wykorzystywane do kąpieli, czyli wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych, niebędący kąpieliskiem i wykorzystywany do kąpieli,

- pływalnię, czyli obiekt kryty lub odkryty, z wodą przepływową, przeznaczony do pływania lub kąpieli, posiadający co najmniej jedną nieckę basenową, z trwałym brzegiem i dnem, wyposażony w urządzenia sanitarne, szatnie i natryski oraz

- inne obiekty dysponujące nieckami basenowymi o łącznej powierzchni powyżej 100 m2 i głębokości ponad 0,4 m w najgłębszym miejscu lub głębokości powyżej 1,2 m.

art. 2 pkt 1 ustawy o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych

Ważne przepisy

- art. 1-36 ustawy z 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 656),

- art. 5 ust. 2 i ust. 5b, art. 9 ust. 1 pkt 5a i pkt 5c ustawy z 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (tekst jedn. DzU z 2015 r. 469 ze zm.),

- art. 4, art. 5 ust. 1-2 ustawy z 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (tekst jedn. DzU z 2013 r. poz. 934 ze zm.),

- art. 40-42 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 446),

- rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 6 marca 2012 r. w sprawie sposobu oznakowania i zabezpieczania obszarów wodnych oraz wzorów znaków zakazu, nakazu oraz znaków informacyjnych i flag (DzU z 2012 r. poz. 286),

- rozporządzenie Ministra Zdrowia z 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach (DzU z 2015 r. poz. 2016),

- rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 23 stycznia 2012 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących liczby ratowników wodnych zapewniających stałą kontrolę wyznaczonego obszaru wodnego (DzU z 2012 r. poz. 108),

- rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 27 lutego 2012 r. w sprawie wymagań dotyczących wyposażenia wyznaczonych obszarów wodnych w sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze oraz sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne (DzU z 2012 r. poz. 261).