ZUS może zażądać zwrotu świadczenia przedemerytalnego

Świadczenie przedemerytalne jest określone w ustawie z 30 kwietnia 2004 o świadczeniach przedemerytalnych ( DzU nr 120, poz. 1252 ze zm., dalej ustawa).

Przysługuje osobom, które wskutek likwidacji lub upadłości pracodawcy, likwidacji stanowiska pracy lub niewypłacalności zatrudniającego straciły etaty, nie mają jeszcze prawa do emerytury, ale są w wieku zbliżonym do emerytalnego. Oczywiście jeśli spełniają warunki ustawowe.

Po przekroczeniu limitu zawieszenie

ZUS dokonuje rozliczenia przychodów osoby pobierającej świadczenie przedemerytalne po zakończeniu roku rozliczeniowego trwającego od 1 marca każdego roku do ostatniego dnia lutego roku następnego.

Robi to w ujęciu rocznym lub miesięcznym, w zależności od tego, która forma jest dla świadczeniobiorcy korzystniejsza (art. 6 ust. 1 ustawy).

Bierze pod uwagę zarówno kwotę pobranego świadczenia przedemerytalnego, jak i inne przychody świadczeniobiorcy, np. wynagrodzenie wynikające ze stosunku pracy lub prowadzonej działalności gospodarczej. Przy czym świadczeniobiorca może osiągnąć przychód w dowolnym miesiącu lub miesiącach okresu rozliczeniowego, a jego świadczenie przedemerytalne zostanie rozliczone w skali całego roku.

Tak stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 15 listopada 2007 (III AUa 104/05). Nie ma więc znaczenia, że np. wynagrodzenie za pracę pobierał on tylko przez kilka miesięcy w roku rozliczeniowym.

Jeśli okaże się, że kwota przychodu uzyskanego przez świadczeniobiorcę w roku rozliczeniowym przekroczyła roczną graniczną kwotę przychodu, organ rentowy ustala, że w roku rozliczeniowym świadczenie przedemerytalne podlegało zawieszeniu, czyli nie powinno być wypłacane.

Graniczną kwotę przychodu stanowi 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, ogłoszonego przez prezesa GUS. Co roku  więc ona się zmienia, a w 2010 r. wynosiła 26 065,20 zł.

Nie ma taryfy ulgowej

Przekroczenie limitu daje ZUS prawo dochodzenia zwrotu nienależnie pobranych kwot na zasadach przewidzianych w ustawie z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa emerytalna). Muszą być jednak spełnione przesłanki z art. 138 ust. 2 ustawy emerytalnej.

Kiedy pieniądze się nie należą

Za nienależnie pobrane uważa się świadczenia:

- wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

- przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Potwierdza to także orzecznictwo sądowe. W wyroku z 9 maja 2006 (II UZP 8/06) Sąd Najwyższy stwierdził, że przy nienależnie pobranych świadczeniach przedemerytalnych nie ma taryfy ulgowej. Obowiązują zasady zwrotu jak przy emeryturach i rentach.

Właściwe pouczenie

Świadczeniobiorca musi być pouczony o konieczności zwrotu otrzymanych pieniędzy, jeśli przekroczy roczny limit. Pouczenie jest zwykle zamieszczane we wniosku o świadczenie, decyzji przyznającej to świadczenie i pismach ZUS. Czy to wystarczy?

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 22 lutego 2000 (III AUa 845/99)

stwierdził, że o właściwym pouczeniu skarżącej w sprawie braku prawa do pobierania świadczenia można mówić dopiero wówczas, gdy organ rentowy poprawił i doprecyzował treść pouczenia w taki sposób, że stało się ono czytelne, jasne i zrozumiałe dla ubezpieczonego.

Pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie powoduje brak prawa do świadczenia, może polegać również na przytoczeniu przepisów określających te okoliczności, ale musi być na tyle zrozumiałe, aby ubezpieczony mógł je odnieść do własnej sytuacji. Tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 14 marca 2006 (I UK 161/05).

W razie sporu na tle pouczenia sąd rozstrzygając odwołanie od decyzji ZUS, ustala, czy doszło do niego. Nawet gdy pouczenie dotyczyło skomplikowanej materii i, co za tym idzie, odczytywanie jego znaczenia nie było łatwe, nie znaczy to, że go nie było. Tak też wskazywał SN w uzasadnieniu wyroku z 9 maja 2006 (II UA 1/06).

Wymóg pouczenia ma charakter formalny. Oznacza to, że osoba, której umożliwiono zapoznanie się ze stosowną informacją (pouczeniem), nie może zasłaniać się tym, że faktycznie nie zapoznała się z jej treścią.

Dlatego  np. nieodczytanie pouczenia znajdującego się na odwrotnej stronie decyzji przyznającej świadczenie nie zwalnia z obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia.

Przykład

Pan Adam pobierał świadczenie przedemerytalne. Podjął także zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. ZUS dokonując rozliczenia jego przychodów, ustalił, że przekroczyły one roczną kwotę graniczną.

Zobowiązał więc pana Adama do zwrotu nienależnie pobranej kwoty świadczenia przedemerytalnego. Pan Adam odwołał się do sądu, twierdząc, że nie był w ogóle pouczony o takich zasadach rozliczenia jego przychodów.

Sąd jednak się z nim nie zgodził. Uznał, że był on właściwie pouczony w informacjach zawartych na odwrocie decyzji o przyznaniu mu świadczenia przedemerytalnego.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

Zobacz więcej w serwisie: