Czy lokaty minutowe pozwolą oszczędzać, nie płacąc PIT

W ostatnim dniu marca wejdzie w życie nowelizacja art. 63 ordynacji podatkowej zmieniająca sposób zaokrąglania podstawy opodatkowania i podatku od dochodów odsetkowych. W założeniu ustawodawcy nowa regulacja ma zapewnić równość podatników pod względem stopnia obciążenia podatkiem w związku z dużą popularnością tzw. lokat antybelkowych.

Zgodnie z powszechną praktyką, stosowaną przy zaokrąglaniu podstaw opodatkowania i podatku, zapłatą odsetek powodującą konieczność wykazania przychodu jest nie tylko ich faktyczna wypłata, ale też kapitalizacja. Środki ze skapitalizowanych odsetek przestają bowiem istnieć jako odsetki (stają się częścią kapitału lokaty), a jednocześnie zaczynają przynosić kolejny dochód (odsetki od powiększonego kapitału).

Wykazanie przychodu podatkowego w momencie kapitalizacji powoduje obniżenie faktycznego obciążenia odsetek podatkiem. Zgodnie z dotychczasowymi przepisami, podstawy opodatkowania i należny podatek zaokrągla się matematycznie do pełnych złotych, to jest pomija się końcówki kwot mniejsze niż 50 groszy, a pozostałe zaokrągla się w górę do pełnych złotych.

Banki oferują tymczasem lokaty z dzienną kapitalizacją odsetek, które (do pewnego progu wysokości lokaty) pozwalają skapitalizować dziennie takie kwoty odsetek, że podatek od nich naliczony, mniejszy niż 50 gr, podlega zaokrągleniu do zera.

Przykład

Dzienne odsetki od lokaty o kapitale 5000 zł oprocentowanej stawką 5 proc. wynoszą 0,68 zł, podstawa opodatkowania to 1 zł, należny podatek wynosi 0,19 zł i podlega zaokrągleniu do 0 zł.

Kapitalizacja tych odsetek (doliczenie do kwoty kapitału) nastąpi bez konieczności potrącania podatku, który po zaokrągleniu wyniesie 0 zł.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 63 ordynacji podatkowej, podstawy opodatkowania i podatek od dochodów odsetkowych osób fizycznych będzie się zaokrąglać do pełnych groszy w górę. Widoczną intencją ustawodawcy jest „uszczelnienie” systemu podatkowego.

Przykład

Odsetki od lokaty, o której mowa w przykładzie powyżej, będą opodatkowane następująco:

• podstawa opodatkowania wyniesie 0,68 zł,

• podatek 0,13 zł (0,68 zł x 19 proc., zaokrąglone do pełnych groszy w górę),

• efektywna stawka opodatkowania: 19,1 proc.

Podatek wyższy niż 19 proc.

Warto zauważyć, że niepożądanym efektem zaokrąglania podstawy opodatkowania i podatku zawsze w górę jest, że efektywna stawka opodatkowania będzie wyższa niż 19 proc.

Dla wysokich kwot będzie to zjawisko marginalne, jednak np. przy saldzie rachunku bankowego równym 12 zł, przy oprocentowaniu 1 proc., miesięczne odsetki wyniosą 0,01 zł, podatek: 0,01 zł (0,01 zł x 19 proc. po zaokrągleniu w górę), a efektywna stawka opodatkowania: 100 proc.

Przede wszystkim jednak zastosowana konstrukcja nowych zasad zaokrąglania nie jest zupełnie jasna i może powodować wątpliwości instytucji finansowych będących płatnikami PIT.

Brzmienie przepisu sugeruje bowiem, że ustawodawca dopuszcza istnienie podstaw opodatkowania wyrażonych w niepełnych groszach, w tym mniejszych niż grosz.

Ułamek grosza...

W praktyce banki często kapitalizują odsetki, biorąc pod  uwagę nawet tysięczne części groszy.

Przykład

Dzienne odsetki od lokaty o kapitale 5000 zł oprocentowanej stawką 5 proc. wynoszą dokładnie 0,68493 zł.

Zgodnie z nowymi zasadami zaokrąglania podstawy opodatkowania wyniesie ona 0,69 zł.

Rodzi się jednak wątpliwość, czy ułamki groszy rzeczywiście mogą stanowić podstawę opodatkowania. Zgodnie z ustawą o PIT podstawą opodatkowania jest dochód, natomiast zgodnie z powszechnie przyjętą interpretacją przepisów podatkowych, przychodem (czyli w tym przypadku także dochodem stanowiącym podstawę opodatkowania) może być jedynie przysporzenie majątkowe podatnika. Zgodnie z zasadami wyrażania zobowiązań pieniężnych, wartości niewyrażalne w walucie nie mogą być ważnymi zobowiązaniami.

Innymi słowy, kwota odsetek 0,00493 zł nie jest w tym ujęciu przysporzeniem w majątku podatnika, nie może więc być przychodem podatkowym. Rzeczywiście, podatnik nie może skutecznie żądać zapłaty takiej sumy, samo naliczenie „ułamkowej” kwoty nie przynosi mu żadnej korzyści majątkowej.

Skoro podatnik nie otrzymuje przychodu (dochodu) z ułamkowej końcówki kwoty, końcówka ta nie może stanowić – w takim ujęciu – elementu podstawy opodatkowania.

Zgodnie z tą interpretacją należałoby więc przyjąć, że w przywołanym wyżej przykładzie bank powinien zmodyfikować sposób kapitalizowania odsetek tak, żeby każdorazowo dopisywać do kapitału kwotę wyrażoną w pełnych groszach, a ewentualną pozostałą po matematycznym zaokrągleniu resztę odrzucać jako niestanowiącą ważnego zobowiązania banku względem jego klienta (przychodu klienta). Podstawa opodatkowania od tak obliczonego dochodu wyniosłaby w związku z tym nie 69, a 68 groszy.

... to nie przychód

Możliwa jest także inna interpretacja przepisów. Można argumentować, że bank i jego klient mogą na zasadzie swobody umów zgodzić się na sposób kapitalizacji odsetek uwzględniający ułamki groszy, które jednak, nie będąc przysporzeniami majątkowymi (za każdym razem zaokrąglałyby się do 0,00 zł, nie powstawałoby więc roszczenie o zapłatę), nie będą konstytuowały jego przychodu podlegającego opodatkowaniu.

Przykład

Lokata na 5000 zł, oprocentowana na 5 proc., kapitalizowana nie dziennie, a minutowo, przyniesie klientowi banku przychód 0,00048 zł na minutę.

Przyjmując, że taka kwota nie może stanowić przychodu (przychód wynosi zero), należy uznać, że podstawa opodatkowania i należny podatek wyniosą zero.

Efektywnie odsetki z takiej lokaty, podobnie jak w przypadku obecnych lokat tzw. antybelkowych, nie podlegałyby opodatkowaniu. Jednocześnie kapitalizowanie „ułamkowych” kwot pozwoliłoby podatnikowi uzyskać na koniec okresu lokaty wypłatę pełnych, nieopodatkowanych odsetek.

Będą spory

Zastosowanie takiego mechanizmu obliczania podatku wiązałoby się oczywiście z dużym ryzykiem sporu z organami. Przedstawione wątpliwości zostaną prawdopodobnie rozwiązane dopiero przez interpretacje podatkowe i orzecznictwo sądów administracyjnych.