Od pewnego czasu nie ma już wątpliwości, że sądy administracyjne mogą badać, czy postępowanie karnoskarbowe nie zostało wszczęte w sprawie podatnika tylko po to, żeby zyskać na czasie. Pojawiają się jednak zarzuty, że pod wpływem orzecznictwa urzędnicy zmienili taktykę. Teraz częściej i chętniej od razu stawiają zarzuty konkretnym osobom, żeby obronić się przed zarzutem instrumentalnego stosowania prawa karnoskarbowego. Czy mogą być prawdziwe?
Odpowiadając na to pytanie, przede wszystkim chciałbym przypomnieć, że postępowania przygotowawcze w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe podejmowane są na podstawie regulacji prawnych. Jedną z nich jest zasada szybkości postępowania. Postępowania są więc podejmowane szybciej, co nie potwierdza tezy o instrumentalnym wykorzystywaniu kodeksu karnego skarbowego do zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Te zarzuty nie mają także oparcia w danych. W trzech kwartałach 2022 r. postępowania przygotowawcze, które zostały wszczęte na krócej niż 12 miesięcy przed upływem terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, to zaledwie 1,2 proc. ogółu wszystkich wszczętych spraw. Zakwalifikowania do tych 1,2 proc. spraw dokonuje się wyłącznie na podstawie kryterium czasu i nie należy ich utożsamiać z postępowaniami wszczętymi instrumentalnie.
A co z tymi zarzutami i oskarżeniami? Jest ich więcej?
Absolutnie nie. Jeżeli chodzi o stawiane zarzuty oraz akty oskarżenia, to mamy wręcz ich spadek. W 2022 r. skierowano o 1574 akty oskarżenia mniej, a jeżeli chodzi o liczbę podejrzanych, to spadek wynosi 1835. Do tego musimy pamiętać, że czynności procesowe, które są podejmowane w ramach postępowania karnoskarbowego, nie mają przecież charakteru dowolnego, uznaniowego. Wszczęcie postępowania przygotowawczego czy postawienie zarzutów jest uzależnione od wystąpienia określonych prawem przesłanek. Ponadto prowadzone postępowania przygotowawcze są objęte nadzorem procesowym, w ramach którego dokonywana jest ocena prawidłowości przeprowadzonych czynności. W wielu sprawach o przestępstwa skarbowe oraz o przestępstwa taki nadzór sprawowany jest przez prokuratora.
Warto także wskazać, iż w monitorowanych przez Ministerstwo Finansów sprawach wszczynanych w terminie krótszym niż rok przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego przestępstwa skarbowe i przestępstwa to ok. 90 proc. wszystkich tych spraw.