Wiceminister finansów: Dziś PIT może się wysłać nawet sam

Szacujemy, że jeden na tysiąc podatników otrzyma dodatkowy zwrot podatku wynikający z uwzględnienia tzw. ulgi dla klasy średniej – mówi Mariusz Gojny wiceminister finansów, zastępca szefa Krajowej Administracji Skarbowej.

Publikacja: 20.02.2023 02:02

Wiceminister finansów: Dziś PIT może się wysłać nawet sam

Foto: PAP/Darek Delmanowicz

Od pewnego czasu nie ma już wątpliwości, że sądy administracyjne mogą badać, czy postępowanie karnoskarbowe nie zostało wszczęte w sprawie podatnika tylko po to, żeby zyskać na czasie. Pojawiają się jednak zarzuty, że pod wpływem orzecznictwa urzędnicy zmienili taktykę. Teraz częściej i chętniej od razu stawiają zarzuty konkretnym osobom, żeby obronić się przed zarzutem instrumentalnego stosowania prawa karnoskarbowego. Czy mogą być prawdziwe?

Odpowiadając na to pytanie, przede wszystkim chciałbym przypomnieć, że postępowania przygotowawcze w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe podejmowane są na podstawie regulacji prawnych. Jedną z nich jest zasada szybkości postępowania. Postępowania są więc podejmowane szybciej, co nie potwierdza tezy o instrumentalnym wykorzystywaniu kodeksu karnego skarbowego do zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Te zarzuty nie mają także oparcia w danych. W trzech kwartałach 2022 r. postępowania przygotowawcze, które zostały wszczęte na krócej niż 12 miesięcy przed upływem terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, to zaledwie 1,2 proc. ogółu wszystkich wszczętych spraw. Zakwalifikowania do tych 1,2 proc. spraw dokonuje się wyłącznie na podstawie kryterium czasu i nie należy ich utożsamiać z postępowaniami wszczętymi instrumentalnie.

A co z tymi zarzutami i oskarżeniami? Jest ich więcej?

Absolutnie nie. Jeżeli chodzi o stawiane zarzuty oraz akty oskarżenia, to mamy wręcz ich spadek. W 2022 r. skierowano o 1574 akty oskarżenia mniej, a jeżeli chodzi o liczbę podejrzanych, to spadek wynosi 1835. Do tego musimy pamiętać, że czynności procesowe, które są podejmowane w ramach postępowania karnoskarbowego, nie mają przecież charakteru dowolnego, uznaniowego. Wszczęcie postępowania przygotowawczego czy postawienie zarzutów jest uzależnione od wystąpienia określonych prawem przesłanek. Ponadto prowadzone postępowania przygotowawcze są objęte nadzorem procesowym, w ramach którego dokonywana jest ocena prawidłowości przeprowadzonych czynności. W wielu sprawach o przestępstwa skarbowe oraz o przestępstwa taki nadzór sprawowany jest przez prokuratora.

Warto także wskazać, iż w monitorowanych przez Ministerstwo Finansów sprawach wszczynanych w terminie krótszym niż rok przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego przestępstwa skarbowe i przestępstwa to ok. 90 proc. wszystkich tych spraw.

To może jednak jest coś na rzeczy, skoro głównie są to sprawy o przestępstwa, a nie o drobne wykroczenia?

To także nie może świadczyć o intencjonalnym używaniu kodeksu karnego skarbowego w sprawach wszczynanych w terminie późniejszym niż rok przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Natomiast dane te wskazują, że są to sprawy, które nie  dotyczą drobnych wykroczeń skarbowych, tylko dotyczą czynów o większym ciężarze gatunkowym i o większym stopniu złożoności, tj. przestępstw skarbowych powodujących duży uszczerbek finansowy Skarbu Państwa.

Tak jak już wspomniałem, wszczęcie sprawy karnoskarbowej czy postawienie zarzutów konkretnej osobie musi odbywać się na podstawie oraz w granicach prawa. Muszą być spełnione określone przesłanki, a do tego mamy nadzór i urzędniczą odpowiedzialność za nadużycie prawa oraz odszkodowawczą.

Czyli administracja skarbowa wyciągnęła już wnioski z przegranych przed sądami administracyjnymi.

Orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie jest na bieżąco monitorowane. Ponadto tak jak wcześniej powiedziałem, od 2020 r. systematycznie monitorowany jest także obszar wszczynanych postępowań przygotowawczych w terminie krótszym niż rok przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Od tego czasu obserwujemy pozytywną tendencję spadkową w tych sprawach. Porównując dane za okres trzech kwartałów w latach 2020–2021, to spadek o ok. 44 proc. To jednak nie wszystko. Od 1 stycznia 2023 r. doszło również do centralizacji komórek karnoskarbowych w urzędach skarbowych. Wcześniej każdy naczelnik urzędu skarbowego był organem prowadzącym postępowania przygotowawcze w sprawach karnoskarbowych. To się jednak zmieniło. Obecnie do prowadzenia postępowań przygotowawczych zostało wyznaczonych 16 urzędów skarbowych w Polsce, po jednym na województwo. W konsekwencji w zakresie urzędów skarbowych postępowania podatkowe i karnoskarbowe nie są już prowadzone przez te same organy.

To był celowy zabieg, żeby ograniczyć wcześniejszą praktykę nadużywania kodeksu karnego skarbowego, napiętnowaną w orzecznictwie?

Nie, celem zmiany było usprawnienie funkcjonowania i efektywności w zakresie prowadzonych postępowań przygotowawczych w urzędach skarbowych. Natomiast dodatkowo centralizacja wpłynie m.in. na większą specjalizację i niezależność w różnych obszarach. Do tej pory było bowiem tak, że naczelnik urzędu skarbowego prowadził sprawę podatkową i karnoskarbową. Można więc powiedzieć, że miał większy interes czy pokusę, żeby wszczynać postępowania karne. Teraz takiej obawy być nie powinno, ponieważ co do zasady inny organ będzie decydował o wszczęciu postępowania przygotowawczego niż ten, który prowadził kontrolę podatkową lub postępowanie podatkowe. Tym samym zakładam, że pozytywnym skutkiem ubocznym centralizacji będzie też większa transparentność w zakresie wszczynania postępowań karnoskarbowych.

Dla podatników zaczyna się najbardziej gorący czas rozliczeń z fiskusem. W tym roku będzie to dodatkowe wyzwanie, bo po raz pierwszy będą musieli się zmierzyć ze zmianami wprowadzonymi w PIT. Czy to pierwsze rozliczenie po zmianach będzie też wyzwaniem dla aparatu skarbowego?

Wszystko jest dopięte na ostatni guzik. Rzeczywiście w ubiegłym roku w życie weszło wiele zmian podatkowych. Jednak liczymy na to, że cały proces rozliczeń rocznych przebiegnie gładko i bez zakłóceń. Tak jak we wcześniejszych latach składanie deklaracji będzie możliwe w formie papierowej lub elektronicznie, m.in. za pomocą usługi Twój e-PIT dostępnej w e-Urzędzie Skarbowym. Nadal dopuszczamy zatem wszystkie metody, włącznie z tą tradycyjną. Niemniej podatnicy coraz chętniej korzystają z form elektronicznych przy rozliczeniu rocznym. W rozliczeniu za 2021 r., czyli w 2022 r., 19,8 mln deklaracji zostało złożonych elektronicznie, w tym 11,8 mln poprzez Twój e-PIT. To potwierdza, że to prosta i intuicyjna usługa. Można się do niej zalogować Profilem Zaufanym, e-Dowodem, poprzez bankowość elektroniczną lub aplikację mObywatel, a także danymi podatkowymi.

Wiele emocji w ubiegłym roku wywołała kwestia tzw. ulgi dla klasy średniej, która ostatecznie została wyeliminowana z obrotu prawnego. Problem jednak nie zniknął.

W przypadku niektórych podatników rozliczenie z ulgą dla klasy średniej może być bardziej korzystne. Z naszych szacunków wynika, że dotyczy to jednego na tysiąc podatników. Aby żaden z nich nie stracił korzyści, to administracja skarbowa obliczy mu tzw. hipotetyczny podatek należny. Do obliczenia tego hipotetycznego podatku będą wykorzystywane wyłącznie dane ze złożonych przez podatników rozliczeń podatkowych. Resztą obliczeń zajmie się system, który automatycznie obliczy kwotę hipotetycznego podatku należnego. Jeżeli się okaże, że podatek wyliczony z uwzględnieniem ulgi dla klasy średniej jest dla podatnika bardziej korzystny, to urząd skarbowy poinformuje go o tym.

Czytaj więcej

PIT 2022: kto będzie musiał dopłacić, a kto dostanie zwrot podatku

Jak to będzie wyglądało w praktyce?

W przypadku usługi Twój e-PIT udostępnione są rozliczenia uwzględniające zmiany podatkowe. Zeznanie podatnika zawiera dane będące w posiadaniu administracji skarbowej, w tym dane z informacji od płatników, m.in. zwolnienia z tytułu ulgi dla rodzin 4+, ulgi dla pracujących seniorów czy też odliczenie składek członkowskich na związki zawodowe, a także ulgę na dzieci oraz 1,5 proc. podatku na rzecz OPP.

A gdy ktoś złoży papierowe zeznanie?

Podatnicy, którzy nadal korzystają z tradycyjnego sposobu rozliczania, też nie mają się czego obawiać. Także w tym przypadku po złożeniu zeznania rocznego zostanie sprawdzone, czy dla podatnika zastosowanie ulgi dla klasy średniej nie daje korzyści. Chcę podkreślić, że cała operacja będzie odbywała się po stronie Krajowej Administracji Skarbowej. Podatnik nie ma w tym zakresie żadnych obowiązków. Osoby rozliczające zeznanie w formie elektronicznej mają zagwarantowany zwrot nadpłaty podatku w terminie do 45 dni. Podatnicy, którzy składają swoje PIT-y na papierze, mogą czekać dłużej. W tym przypadku urzędy skarbowe mają bowiem więcej czasu na zwrot pieniędzy, tj. do trzech miesięcy.

Czytaj więcej

Ruszyło rozliczanie PIT za 2022 rok. Wszystko co trzeba wiedzieć

Czy podatnik, któremu nie zostanie uwzględniony bonus wynikający z przeliczenia i uzna, że został popełniony błąd, będzie mógł coś zrobić?

Tak, będzie mógł umówić się na wizytę w swoim urzędzie skarbowym i wyjaśnić tę kwestię. Jest więc też przewidziana furtka na taką okoliczność.

Rozliczenia elektroniczne są lepsze?

Rozliczenie przez internet ma wiele zalet. Nie posługiwałbym się jednak kategorią lepsze i gorsze, bo PIT w formie papierowej jest tak samo ważny jak ten złożony w sposób elektroniczny. Przede wszystkim rozliczenia elektroniczne, np. w usłudze Twój e-PIT, są najprostszą i najszybszą formą złożenia zeznania. Dokument w usłudze jest gotowy, zawiera wszystkie dane, kwoty i jest przeliczony. Osoby, które chcą dodatkowo skorzystać ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko, odliczenia darowizn i innych ulg muszą wprowadzić do przygotowanego zeznania odpowiednie zmiany. Podatnicy, którzy nie mają żadnych dodatkowych odliczeń czy preferencji, mogą poczekać do końca terminu rozliczenia rocznego, który w tym roku upływa 2 maja – wtedy zeznanie PIT-37 i PIT-38 zostanie automatycznie zaakceptowane.

Czy to oznacza, że podatnik może po prostu czekać? Nie musi nic zatwierdzać, dostać żadnego potwierdzenia, że wcisnął guzik i zaakceptował rozliczenie roczne przygotowane przez fiskusa?

Podatnik, który nie wprowadza żadnych zmian do zeznania PIT-37 i PIT-38, nic nie musi robić. Jego zeznanie z upływem terminu do jego złożenia zostanie z automatu uznane za wysłane do urzędu skarbowego. Będzie ono dostępne w usłudze Twój e-PIT w serwisie e-Urząd Skarbowy. Jeśli z takiego zeznania wynika kwota do zapłaty, to urząd skarbowy poinformuje o tym podatnika. Termin zapłaty podatku upłynie po siedmiu dniach od odebrania tej informacji.

Od pewnego czasu nie ma już wątpliwości, że sądy administracyjne mogą badać, czy postępowanie karnoskarbowe nie zostało wszczęte w sprawie podatnika tylko po to, żeby zyskać na czasie. Pojawiają się jednak zarzuty, że pod wpływem orzecznictwa urzędnicy zmienili taktykę. Teraz częściej i chętniej od razu stawiają zarzuty konkretnym osobom, żeby obronić się przed zarzutem instrumentalnego stosowania prawa karnoskarbowego. Czy mogą być prawdziwe?

Odpowiadając na to pytanie, przede wszystkim chciałbym przypomnieć, że postępowania przygotowawcze w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe podejmowane są na podstawie regulacji prawnych. Jedną z nich jest zasada szybkości postępowania. Postępowania są więc podejmowane szybciej, co nie potwierdza tezy o instrumentalnym wykorzystywaniu kodeksu karnego skarbowego do zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Te zarzuty nie mają także oparcia w danych. W trzech kwartałach 2022 r. postępowania przygotowawcze, które zostały wszczęte na krócej niż 12 miesięcy przed upływem terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, to zaledwie 1,2 proc. ogółu wszystkich wszczętych spraw. Zakwalifikowania do tych 1,2 proc. spraw dokonuje się wyłącznie na podstawie kryterium czasu i nie należy ich utożsamiać z postępowaniami wszczętymi instrumentalnie.

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami