Można wręcz zaryzykować tezę, że to najlepiej napisana książka spośród wszystkich, jakie wyszły spod piór polityków II RP. Pragier – socjalista, poseł, więzień polityczny skazany w procesie brzeskim w latach 30., a po wybuchu wojny działacz emigracyjny – miał świetne pióro. Pomijając stanowiące biały kruk wydanie londyńskie z 1966 r., jego wspomnienia docierały do Polski jedynie w rozproszonych fragmentach. Dlatego nie do przecenienia wydaje się inicjatywa ich wznowienia, uzupełnionego o szerszą notę biograficzną.
Autor potrafi wciągnąć czytelnika do czasów minionych, niezwykle żywo opowiadając o konkretnych zdarzeniach. Sypie anegdotami, plastycznie charakteryzuje poszczególne postaci historyczne. Czasem jego wspomnienia stają się wręcz kryminałem, choćby wtedy, gdy opowiada o swej roli w parlamentarnej komisji ds. zwalczania tajnych organizacji lub wspominając więzienie brzeskie i proces z 1932 r.
Jego opis nie stroni od drobnych obserwacji społecznych ani małych śmiesznostek. A co najważniejsze, Pragier zachowuje dystans wobec opisywanych zdarzeń i potrafi spojrzeć na swą przeszłość również autoironicznie. Pozycja obowiązkowa.
Adam Pragier, „Czas przeszły dokonany",
wyd. Muzeum Historii Polski
