Za własne pieniądze i na własnych zasadach

Do kontaktu w USA funkcjonariusza bezpieki z Wańkowiczem nie doszło – ów rzekomy pośrednik, a w rzeczywistości wysłannik bezpieki, natknął się na bardzo silną inwigilację FBI i zrezygnował ze spotkania w obawie, że pisarz domyśli się prawdziwego celu jego działań.

Publikacja: 28.11.2025 15:30

To nie przesłanki ekonomiczne przesądziły o podróży Melchiora Wańkowicza do kraju – ważniejszym argumentem niż honoraria (które zresztą rozdał rodzinie i znajomym w Polsce) były informacje o rodakach zaczytujących się jego książkami o losach polskich żołnierzy w czasie wojny. Na zdjęciu korespondent wojenny 2 Korpusu Polskiego Melchior Wańkowicz na polu bitwy pod Monte Cassino, 1944 r.

Foto: NAC

Łukasz Garbal

Książka Łukasza Garbala „Wańkowicz. Życie na kraterze” ukazuje się właśnie nakładem Wydawnictwa Czarne, Wołowiec 2025 r.

W 1955 r. w kraju pojawiły się apele zachęcające emigrantów do powrotu. Była to zaplanowana kampania propagandowa, ale nie zabrakło w niej głosów autentycznych – a sytuacja nie była zero-jedynkowa. Ewentualne powroty czy choćby wizyty emigrantów władza mogła przedstawić jako rzekomy dowód liberalizacji systemu, który jednak nadal liberalny nie był: nie zwalniano więźniów politycznych, wciąż działała cenzura. Na szczytach władzy toczyły się walki frakcyjne, wiele zależało od rozwoju sytuacji w Związku Sowieckim, a w Polsce stacjonowały sowieckie wojska. Jednak w pewnych środowiskach – przede wszystkim wśród wielkomiejskiej inteligencji – dawało się wyczuć narastające niezadowolenie. Ludziom doskwierała zwyczajna nędza, załamywał się plan forsownego uprzemysłowienia kraju, który prowadzono kosztem poziomu życia jego obywateli.

Pozostało jeszcze 94% artykułu

Dodatkowe -10% na BLACK WEEK

Kup roczną subskrypcję w promocji Black Week - duet idealny i korzystaj podwójnie!

Zyskujesz:

- Roczny dostęp do The New York Times, w tym do: News, Games, Cooking, Audio, Wirecutter i The Athletic.

- RP.PL — rzetelne i obiektywne źródło najważniejszych informacji z Polski i świata z dodatkową weekendową porcją błyskotliwych tekstów magazynu PLUS MINUS.

Subskrybuj teraz! Zaloguj się

Reklama

Plus Minus

Za własne pieniądze i na własnych zasadach

Dodatkowe -10% na BLACK WEEK