Podatek od pożyczki należy się już w dniu jej zawarcia

Umowa pożyczki ma charakter konsensualny, a zatem obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych powstaje w dniu jej zawarcia. Nie ma tu znaczenia moment, w którym przedmiot pożyczki zostanie wydany pożyczkobiorcy, a nawet, czy w istocie to nastąpi

Aktualizacja: 16.02.2009 06:45 Publikacja: 16.02.2009 05:15

Podatek od pożyczki należy się już w dniu jej zawarcia

Foto: Fotorzepa, BS Bartek Sadowski

Red

Obowiązek zapłaty PCC powstanie, nawet gdy pożyczkodawca od umowy odstąpi, nie wydając przedmiotu pożyczki pożyczkobiorcy.

[b]Tak orzekł WSA w Szczecinie 21 stycznia 2009 r. (I SA/Sz 547/08).[/b]

Podatniczka zawarła ustną umowę z wnuczką, w której ta druga zobowiązała się udzielić jej pożyczki w kwocie 120 tys. zł. Miała być ona wykorzystana na zakup mieszkania. Wypłata nastąpiła w ratach. Organ podatkowy prowadząc postępowanie w sprawie podatku dochodowego za 2001 r., uzyskał informacje o zawartej umowie i wszczął na tej podstawie postępowanie w sprawie PCC.

Podatniczka wezwana do przedstawienia umowy wskazała dokument bez daty, z którego wynikało, że 120 tys. zostało jej przekazane w 2001 r., oraz potwierdzenie wpłaty 21 tys. zł do dewelopera ze stycznia 2001 r.

Urząd wydał decyzję określającą zobowiązanie w PCC z tytułu zawarcia umowy pożyczki w kwocie 21 tys. zł, stosując przy tym 20-proc. sankcyjną stawkę podatku.

Podatniczka odwołała się od tego, uzasadniając, że sama umowa zawarta została w 2000 r., a zatem zamiast ustawy o PCC zastosowanie powinna mieć ustawa o opłacie skarbowej. Organ podatkowy nie zgodził się z tą argumentacją. Sprawa trafiła do WSA.

Ten uchylił decyzję, wskazując, że [b]umowa pożyczki ma charakter konsensualny, a zatem obowiązek podatkowy powstaje w dniu jej zawarcia[/b]. Bez znaczenia jest moment wydania przedmiotu pożyczki pożyczkobiorcy, a nawet czy w istocie to nastąpi.

Dodatkowo sąd zauważył, że [b]obowiązek zapłaty podatku powstanie nawet w sytuacji, gdy pożyczkodawca od umowy pożyczki odstąpi, nie wydając przedmiotu pożyczki pożyczkobiorcy. [/b]

W tej sprawie organ nie wyjaśnił, dlaczego określił podatek z tytułu umowy pożyczki w kwocie 21 tys. zł, skoro podatniczka przedstawiła dokument, z którego wynikała inna suma. Sąd uznał, że konieczne w tej sprawie jest ustalenie, czy skarżąca zawarła jedną umowę, której przedmiotem było 120 tys. zł, czy kilka umów. Dodatkowo istotne jest określenie daty zawarcia umowy, dzięki której możliwe będzie określenie stanu prawnego, według którego należy oceniać skutki tej czynności.

[i]Zespół Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte[/i]

[ramka][b]Komentuje Katarzyna Nowak, konsultantka w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)[/b]

W myśl art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC obowiązek podatkowy w tym podatku powstaje z mocy prawa w chwili dokonania danej czynności. Umowa pożyczki jest umową konsensualną, co oznacza, że dochodzi do skutku już z chwilą złożenia oświadczenia woli. Według ustawy o PCC (oraz wcześniej obowiązującej ustawy o opłacie skarbowej) istotny jest zatem sam fakt oraz data zawarcia umowy. Nie będzie miał natomiast znaczenia moment, w którym przedmiot pożyczki zostanie wydany, a nawet czy w ogóle to nastąpi, oraz to, czy pożyczka ma charakter odpłatny, czy nieodpłatny. Ponadto, jak wskazał [b]NSA w wyroku z 8 czerwca 2006 r. (II FSK 819/05)[/b], chociaż sam sposób przeniesienia własności przedmiotu pożyczki może być różny – poprzez wręczenie, świadczenie osobie trzeciej lub w innej formie – to ze względu na konsensualny charakter umowy sposób jej wykonania nie ma znaczenia dla zasadności opodatkowania PCC.

Należy również zwrócić uwagę, że mimo iż art. 720 § 2 kodeksu cywilnego wymaga dla umowy pożyczki (od kwoty 500 zł) formy pisemnej, to jednak jej niedochowanie nie powoduje nieważności umowy (szczególna forma została bowiem zastrzeżona jedynie dla celów dowodowych). Obowiązek podatkowy w PCC powstanie zatem niezależnie od tego, czy strony zawarły umowę w formie pisemnej, jeżeli jej treść i sposób realizacji odpowiadać będą umowie pożyczki. Te reguły mają zastosowanie nie tylko do pożyczek prywatnych, ale również udzielanych na prowadzenie działalności gospodarczej.

Skoro w omawianej sprawie umowa pożyczki zawarta została w 2000 r., sąd słusznie zakwestionował stanowisko organów podatkowych, które uzależniły powstanie obowiązku podatkowego w PCC od momentu przekazania środków będących przedmiotem umowy (rok 2001). Z dokonaniem czynności cywilnoprawnej o charakterze konsensualnym (a więc i z powstaniem obowiązku podatkowego) mamy bowiem do czynienia bez względu na to, czy skutki prawne tej czynności następują już w chwili oświadczenia woli, czy też mają nastąpić w przyszłości.

Ustalenie chwili powstania obowiązku podatkowego w PCC ma duże znaczenie, i to zarówno w aspekcie materialnoprawnym, jak i proceduralnym. W tym momencie należność podatkowa staje się wymagalna – zobowiązanie podatkowe powstaje bowiem wraz z obowiązkiem podatkowym. Jednocześnie rozpoczyna bieg 14-dniowy termin na realizację obowiązków podatnika: obliczenie i wpłatę kwoty należnego podatku oraz złożenie deklaracji podatkowej.[/ramka]