Przedsiębiorstwo państwowe do sprzedaży tylko w częściach

Takie jednoznaczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z 17 września 2008 r. (III CZP 78/08) podjętej w celu wyjaśnienia wątpliwości prawnej powstałej na tle likwidacji przedsiębiorstwa państwowego Fabryka Aparatury Mleczarskiej Spomasz.

Likwidację fabryki jako przedsiębiorstwa państwowego zarządził wojewoda już w 2001 r. W sierpniu 2006 r. likwidator zamieścił w prasie ogłoszenie o przetargu ofert na sprzedaż przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55

1

k.c. Najwyższą cenę: 4,7 mln zł, zaoferowała spółka z o.o. DK Investment, przy czym szacowana wartość przedsiębiorstwa fabryki wynosiła wówczas 8 mln 46 tys. zł.

W wyniku kolejnych, dodatkowych negocjacji likwidatora z oferentami przyjęta została zaoferowana przez DK Investment cena 9 mln zł. W ostatnim protokole uzgodnień ponownie opisano przedmiot sprzedaży przez wyliczenie składników przedsiębiorstwa prowadzonego przez fabrykę.

Umowa definitywna przenosząca własność przedsiębiorstwa miała być zawarta najpóźniej do końca listopada 2006 r. Poprzedzić ją miała umowa wstępna (umowa przyrzeczenia). W październiku 2006 r. likwidator poinformował DK Investment, że przetarg został rozstrzygnięty wybraniem jej oferty. Tydzień później spółka otrzymała zawiadomienie o anulowaniu przetargu.

O anulowaniu przetargu zadecydowała niekorzystna interpretacja dotycząca podatku dochodowego, którą likwidator otrzymał z urzędu skarbowego po zakończeniu przetargu. Wynikało z niej – twierdził likwidator – że zadłużenie fabryki wobec fiskusa jest wyższe, niż zakładano w trakcie rokowań. W rezultacie okazało się, że cena ustalona w przetargu jest znacznie niższa od kwoty niezbędnej do spłacenia wierzycieli likwidowanej fabryki i pokrycia kosztów likwidacji.

Propozycja spółki, by w akcie notarialnym sprzedaży zawrzeć jej zobowiązanie do pokrycia wszystkich zobowiązań przedsiębiorstwa i jednak transakcję sfinalizować, nie została przyjęta.

W grudniu 2006 r. ukazało się w prasie zaproszenie do rokowań w sprawie sprzedaży, ale nie przedsiębiorstwa, lecz składników majątku wchodzących w skład przedsiębiorstwa likwidowanej fabryki (z wyłączeniem środków pieniężnych). Spółka przystąpiła do tych rokowań z ofertą 9 mln zł.

Wcześniej jednak wystąpiła do sądu przeciwko fabryce, żądając zobowiązania jej do złożenia oświadczenia woli o sprzedaży przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55

1

k.c. po cenie ustalonej w poprzednim, anulowanym przetargu, czyli za 9 mln zł. Skorzystała przy tym z przewidzianej w kodeksie postępowania cywilnego możliwości zabezpieczenia powództwa. Sąd uwzględnił jej żądanie i z tytułu tego zabezpieczenia zakazał zbywania oraz innych czynności rozporządzających majątkiem fabryki.

Z tego powodu rokowania otwarte ogłoszeniem z 2006 r. zostały unieważnione.

Jednakże sąd I instancji po rozpatrzeniu sprawy przez wzgląd na art. 18a

ustawy z 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych

oddalił żądanie spółki. Zapisano w nim, że likwidacja przedsiębiorstwa państwowego polega na zaspokojeniu jego składnikami materialnymi i niematerialnym roszczeń wierzycieli, o których mowa w art. 55

1

kodeksu cywilnego

, i wykreśleniu przedsiębiorstwa państwowego z Krajowego Rejestru Sądowego.

Sąd I instancji argumentował, że przepis ten wyłącza dopuszczalność zbycia przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym (w rozumieniu art. 55

1

k.c.). Taką transakcję na podstawie

ustawy z 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

może zawrzeć tylko działający za Skarb Państwa organ założycielski, a nie likwidator (będący reprezentantem przedsiębiorstwa państwowego w likwidacji jako osoby prawnej). Gdyby nawet doszło do zawarcia umowy sprzedaży uzgodnionej w wyniku przetargu ogłoszonego w sierpniu 2006 r., byłaby ona nieważna. Ponieważ definicja przedsiębiorstwa zawarta w art. 55

1

k.c. nie obejmuje jego pasywów (długów), sąd I instancji nie przyjął argumentacji spółki, że umowa sprzedaży miała obejmować również zobowiązania fabryki.

Sąd II instancji, do którego wniosła apelację spółka, o zajęcie stanowiska w tej kwestii, zwrócił się do Sądu Najwyższego. W uzasadnieniu pytania prawnego zaznaczył, że kwestia sprzedaży w toku postępowania likwidacyjnego przez przedsiębiorstwo państwowe jego przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55

1

k.c. nie jest jasna i budzi wątpliwości. W uzasadnieniu pytania prawnego przywoływała wypowiedzi przedstawicieli nauki prawa, którzy przyjmują, że w toku postępowania likwidacyjnego przedsiębiorstwa nie można sprzedać jego przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55

1

k.c.

Takiego samego zdania był SN, który w odpowiedzi na pytanie prawne sądu II instancji stwierdził, że ta likwidacja przedsiębiorstwa państwowego na takiej sprzedaży polegać nie może.