Emerytury pomostowe są zgodne z konstytucją

Taki wniosek płynie z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=346148]wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 16 marca 2010 r. (K 17/09; DzU nr 48, poz. 286).[/link] Przedmiotem rozprawy było rozpoznanie wniosku grupy posłów o zbadanie zgodności z ustawą zasadniczą:

- art. 4 pkt 5 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=294728]ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (DzU nr 237, poz. 1656)[/link] w zakresie, w jakim przyznaje prawo do emerytury pomostowej wyłącznie pracownikom, którzy wykonywali prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r.,

- art. 3 ust. 1 – 3 ustawy oraz jej załączników nr 1 i 2 w zakresie, w jakim różnicują sytuację pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przyznając prawo do emerytury pomostowej jedynie części z tych pracowników.

[srodtytul]Prawa nabyte...[/srodtytul]

Z art. 4 pkt 5 ustawy wynika, że z emerytury pomostowej mogą skorzystać wyłącznie osoby, które rozpoczęły pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. Natomiast osobom, które taką samą pracę rozpoczęły po tej dacie, takie prawo nie przysługuje. Zdaniem wnioskodawców przepis ten był niezgodny z konstytucją, ponieważ narusza wynikającą z zasady demokratycznego państwa prawnego zasadę ochrony praw słusznie nabytych.

Nakazuje ona chronić zarówno prawa nabyte, jak i ekspektatywy praw. Im dłuższa jest perspektywa czasowa podejmowanych działań, tym silniejsza powinna być ochrona zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. W ocenie wnioskodawcy kwestionowane przepisy naruszają te zasady.

Tej opinii nie podzielił Trybunał Konstytucyjny. Uznał, że wygaszanie emerytur pomostowych nie narusza wspomnianych zasad. A ogólnospołeczne korzyści z wprowadzenia tego rozwiązania w perspektywie długoterminowej będą w znacznym stopniu przewyższały koszty jednostkowe.

Do dnia wejścia w życie zaskarżonej ustawy (tj. do 1 stycznia 2009 r.) nie było ani możliwości efektywnego nabycia prawa do emerytury pomostowej, ani też ustalonych warunków nabywania tego prawa. Wobec tego przed 1 stycznia 2009 r. nie mogły powstać maksymalnie ukształtowane ekspektatywy tego prawa, które podlegałyby ochronie konstytucyjnej.

Art. 24 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który zapowiadał stworzenie emerytur pomostowych, nie gwarantował, że będą rozwiązaniem trwałym. Każda osoba, która podejmowała pracę po 1 stycznia 1999 r., powinna wiedzieć, że na emeryturę będzie przechodzić w wieku 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni).

Osoby te funkcjonowały w innym otoczeniu prawnym niż rozpoczynający pracę wcześniej. Termin 1 stycznia 1999 r. nie jest ani przypadkowy, ani arbitralny, gdyż stanowi początek zreformowanego systemu ubezpieczeń społecznych.

[srodtytul]... i zasada równości[/srodtytul]

Jeśli zaś chodzi o art. 3 ust. 1 – 3 ustawy o emeryturach pomostowych oraz załącznika nr 1 i załącznika nr 2 do tej ustawy, to zdaniem wnioskodawcy naruszały one zasadę równości. Wykaz prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie zawiera prac w hałasie, wykonywanych poza pomieszczeniami zamkniętymi, pracy zmianowej nocnej oraz pracy nauczycieli.

Pominięcie to w ocenie posłów nie znajduje uzasadnienia z medycznego punktu widzenia ze względu na duże obciążenie psychofizyczne przy tych kategoriach prac. Jednak i z tym nie zgodził się Trybunał Konstytucyjny. Przyznał, że ustawa nie traktuje tych rodzajów prac jako samoistnych przesłanek nabycia uprawnień do emerytury, ale w wielu wypadkach są one w niej uwzględnione pod warunkiem współwystępowania z innymi czynnikami.

Do emerytury pomostowej uprawniają np. prace hutnicze, które są przecież wykonywane w warunkach hałasu. Praca nauczycielska nie wypełnia ustawowej definicji pracy w szczególnym charakterze. Nie wydaje się bowiem, aby jej nienależyte wykonywanie mogło prowadzić do zagrożenia bezpieczeństwa publicznego, tak jak np. praca pilotów czy lekarzy pracujących na ostrym dyżurze.

Wobec tego należy uznać, że wnioskodawca nie wykazał w dostateczny sposób, że wskazane przez niego kategorie pracowników charakteryzują się takimi samymi cechami jak pracownicy wykonujący prace ujęte w ustawie o emeryturach pomostowych. Ich pominięcie w tej ustawie jest więc zgodne z konstytucją.

[ramka][b]Kto może się ubiegać[/b]

Prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

- urodził się po 31 grudnia 1948 r.;

- ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

- osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

- ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5 – 9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

- przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;