Jest jeszcze sąd w Lizbonie...

W kwietniu ubiegłego roku Europa tonęła w kryzysie, a portugalski Trybunał Konstytucyjny zakwestionował część programu oszczędności budżetowych centroprawicowego rządu premiera Pedra Passosa Coelha, bo uznał go za sprzeczny z ustawą zasadniczą.

Sędziowie orzekli tak mimo dramatycznej sytuacji w kraju, presji zarówno portugalskiego rządu, jak i Brukseli. Portugalia zobowiązała się bowiem do drastycznych oszczędności, by zmniejszyć deficyt budżetowy. Chodziło m.in. o zmniejszenie dodatków urlopowych dla pracowników państwowych i emerytów oraz zasiłków chorobowych i dla bezrobotnych.

Portugalski Trybunał uznał takie obciążenia wszystkich obywateli za zbyt daleko idące. Stający na krawędzi rząd rozpaczliwie zaczął szukać alternatywnych rozwiązań sytuacji kryzysowej.

Odważni ci sędziowie – pomyślałem wtedy. Konstytucja i własne sumienie to dla nich więcej niż wizja upadku rządu i międzynarodowa presja.

O tym wydarzeniu przypominałem sobie przed kilkoma dniami, kiedy polski Trybunał Konstytucyjny poinformował, że wystąpił do rządu o przedstawienie informacji, jakie skutki pociągnęłoby za sobą „zakwestionowanie" reformy OFE.

Odpowiedź premiera była natychmiastowa, wyprzedziła wszelkie analizy finansowe: „katastrofalne".

Oczywiście, zainteresowanie stanem finansów państwa i skutkami odkręcania reformy w tak ważnej sprawie nie powinno dziwić, gdyż Trybunał Konstytucyjny jest do tego wręcz ustawowo zobligowany.

Pytanie, czy sędziowie Trybunału są w stanie uwolnić się od presji permanentnej dziury budżetowej i wróżonej przez premiera „katastrofy". Czy słowa te nie będą paraliżujące na tyle, by nie dostrzegli np. prawa własności.

Sprawa pozostaje otwarta. Trybunał już kilkakrotnie jednak wchodził w rolę strażnika równowagi budżetowej, mało krytycznie spoglądając na decyzje rządzących. Tak było w sprawie waloryzacji rent i emerytur, kiedy to ochrona budżetu zasłoniła inne wartości. Stwierdził, że prawa socjalne obywateli nie mogą pozostawać bez związku z aktualnymi możliwościami finansowymi państwa.

To nie był punkt widzenia obywatela, ale władzy. Czy tym razem Trybunał jest w stanie uwolnić się od roli zakładnika bardzo kontrowersyjnej reformy, wymysłu urzędników, których nazwisk za kilka lat może nikt już nie pamiętać, by nie fundować im doraźnego komfortu sprawowania władzy?

A może warto tę władzę zmusić do refleksji, szukania alternatywnych dróg łatania dziury budżetowej, bez uszczerbku dla konstytucyjnych praw obywateli? A w rezultacie do odpowiedzialności za państwo?