Wynagrodzenia sędziów a wyroki Trybunał Konstytucyjnego

Nie umilkły jeszcze echa bezprecedensowego wydarzenia, jakim były pierwsze indywidualne skargi sędziów do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu przeciwko Polsce w związku z zamrożeniem wynagrodzeń sędziowskich w 2012 r., a już zanosi się na kolejny konflikt ze środowiskiem sędziowskim.

Wspomniane skargi dotyczą zamrożenia płac sędziów na podstawie przepisów ustawy z 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej, które Trybunał Konstytucyjny w wydanych wyrokach (w sprawach K 1/12 i P 35/12) uznał za zgodne z konstytucją. Orzeczenia te miały bezpośredni wpływ na późniejsze wyroki sądów krajowych rozpoznających sprawy cywilne sędziów o zapłatę zwaloryzowanych wynagrodzeń. W rezultacie we wszystkich zakończonych do tej pory sprawach powództwa zostały prawomocnie oddalone.

Źródłem potencjalnego konfliktu jest najnowsza propozycja Ministerstwa Finansów, które chce – nieoczekiwanie nawet dla samego ministra sprawiedliwości – zmienić obowiązujący system wynagradzania sędziów, a uzyskane w ten sposób oszczędności przeznaczyć na podwyżki dla pracowników sądów.

Zgodnie z koncepcją MF podstawą wynagrodzenia sędziów w 2015 r. byłyby stawki za 2014 r. powiększone w sposób kwotowy o wysokość wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale w ujęciu rok do roku (różnicę między przeciętnym wynagrodzeniem w II kwartale 2014 r. i w II kwartale 2013 r.). W rezultacie zaproponowanych zmian przeciętne wynagrodzenie sędziów sądów powszechnych w 2015 r. byłoby mniejsze o 380 zł w stosunku do obliczonego według dotychczasowych kryteriów.

Nowa odsłona konfliktu

Czyżby to była reakcja naszych władz na desperacki krok niepokornych sędziów, którzy zdecydowali się dochodzić swoich racji w Strasburgu? Czyżby to był kolejny etap eskalacji bezsensownych zmagań władzy wykonawczej z władzą sądowniczą?

Nie trzeba nikogo przekonywać, że ta ostatnia stoi w tej konfrontacji na z góry przegranej pozycji i od dawna nie jest równorzędnym partnerem dla władzy wykonawczej i ustawodawczej. Środowisko sędziowskie doświadczało tego dobitnie przy okazji kolejnych nowelizacji prawa o ustroju sądów powszechnych i oczekiwałoby wreszcie takich działań, które realnie pomogłyby wymiarowi sprawiedliwości w rozwiązaniu jego niewątpliwych problemów.

Czyżby to była reakcja naszych władz na desperacki krok niepokornych sędziów, którzy zdecydowali się dochodzić swoich racji w Strasburgu

Zamiast tego próbuje się jeszcze bardziej popsuć i tak nie najlepszą atmosferę wokół całego sądownictwa i napuszczać źle opłacanych pracowników sądów na sędziów, których wynagrodzenia – zdaniem resortu finansów – rosną zbyt szybko. Czemu miałoby to służyć, po co wzniecać kolejny niepokój w środowisku sędziowskim, skoro sam minister sprawiedliwości jest przeciwny zaproponowanym zmianom?

Trzeba pamiętać, że przeprowadzane lub planowane obniżki wynagrodzeń sędziowskich albo zaniechanie ich waloryzacji relatywnie do wzrostu inflacji budzą w niektórych państwach negatywne reakcje sędziów (np. strajki sędziów we Włoszech w 2010 r.). Dlatego też w ustalaniu wynagrodzenia sędziów organy pozostałych dwóch rodzajów władz powinny brać pod uwagę głos samych sędziów i organizacji ich reprezentujących.

Nasze państwo powinno o tym wiedzieć, tym bardziej że sprawa sędziowskich skarg nabrała już międzynarodowego rozgłosu. Podczas ostatniego spotkania Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów w Limassol na Cyprze, które odbywało się od 15 do 17 maja, obecni zostali poinformowani przez przedstawiciela polskich sędziów o trudnościach, jakie wystąpiły w Polsce w związku z wynagrodzeniem sędziów. Zdaniem stowarzyszenia ta sytuacja nie wydaje się spełniać międzynarodowych standardów, szczególnie tych wyrażonych w rekomendacji CM/REC (2010) 12 Komitetu Rady Ministrów Europy w kwestii sędziowskiej: niezawisłości, efektywności i odpowiedzialności, która została przyjęta 17 listopada 2010 r.

Szczególna gwarancja ochrony

Z pewnością stabilności wynagrodzeń sędziów nie przysłużyły się wspomniane na wstępie wyroki Trybunału Konstytucyjnego. Z ich obszernego uzasadnienia największe znaczenie mają rozważania dotyczące wykładni art. 178 ust. 2 konstytucji, który gwarantuje sędziom – jako jedynej grupie zawodowej w Polsce – prawo do wynagrodzenia „odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków". Norma ta stanowi szczególną gwarancję ochrony wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, co ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania.