Podział majątku w przedsiębiorstwie

Firma prowadzona przez osobę fizyczną pozostającą w związku małżeńskim stanowi zawsze odrębny byt, samodzielną masę majątkową. To obiegowa opinia, rzeczywistość bywa bardziej złożona ?– piszą Małgorzata Supera i Łukasz Supera.

Publikacja: 24.09.2014 09:54

Podział majątku w przedsiębiorstwie

Foto: www.sxc.hu

Red

Uważają tak przede wszystkim najbardziej zainteresowani, czyli małżonkowie prowadzący działalność gospodarczą. Weryfikacja błędnych wyobrażeń następuje zwykle w ramach postępowania sądowego zmierzającego do podziału majątku wspólnego.

Przedsiębiorstwo utworzone w czasie trwania związku małżeńskiego z reguły wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Wszystko, co w ramach przedsiębiorstwa powstaje, wzbogaca oboje małżonków i będzie podlegać regułom podziału majątku wspólnego. Problemem może się natomiast okazać w przypadku sporu określenie wartości przedsiębiorstwa. Jeżeli uczestnicy postępowania nie dojdą w tej kwestii do porozumienia, kluczowe znaczenie będzie miała wycena dokonana przez biegłego powołanego przez sąd.

Sprawa podziału majątku skomplikuje się, gdy działalność gospodarczą małżonek podjął przed zawarciem związku małżeńskiego lub w czasie jego trwania, ale ze środków pochodzących z majątku osobistego. Tak powstałe przedsiębiorstwo pozostaje składnikiem majątku osobistego małżonka przedsiębiorcy. Może być przecież jako całość, zgodnie z kodeksem cywilnym, przedmiotem czynności prawnej i stanowi zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych. Co się jednak dzieje z nabytymi podczas trwania małżeństwa w ramach działalności gospodarczej nowymi składnikami tego przedsiębiorstwa? Chodzi w szczególności o sytuację, gdy nie doszło do zawarcia majątkowej umowy małżeńskiej.

Zgodnie z art. 31 § 2 pkt 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku wspólnego małżonków wchodzą m.in. pobrane wynagrodzenia za pracę i inne dochody z działalności zarobkowej. Oczywiste zatem jest, że dochód z działalności gospodarczej jednego małżonka wzbogaci również drugiego, i to bez względu na datę rozpoczęcia działalności gospodarczej (przed czy po zawarciu małżeństwa). Skoro zatem dochód wchodzi do majątku wspólnego, to nabyte z niego rzeczy powinny pozostać jego składnikami. Tu pojawia się problem. Przedsiębiorstwo ma stanowić wyodrębniony zespół składników materialnych i niematerialnych. Jeżeli powstało przed zawarciem związku małżeńskiego i jest przedmiotem własności jednego z małżonków, to dlaczego nowy jego składnik miałby się stać przedmiotem własności wspólnej? Dochodzi tu do konfliktu dwóch wartości: wyraźnego dążenia do traktowania przedsiębiorstwa jako całości pod względem przedmiotowym z jednej strony oraz konieczności ochrony stosunków rodzinnych poprzez ich materialne zabezpieczenie z drugiej.

Wobec luki w prawie rodzinnym posiłkowo stosowana jest często w podobnych sytuacjach definicja dochodu z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jak każda proteza i ten pomysł daleki jest od doskonałości. Po pierwsze, definicja ta została stworzona na użytek prawa podatkowego (definicja legalna). Można zatem kwestionować jej przeniesienie na grunt innych dziedzin prawa, w tym rodzinnego. Po drugie, jej stosowanie w praktyce niewiele wyjaśnia.

W doktrynie panuje zgoda, że do majątku wspólnego wchodzą dochody przynoszone przez działalność gospodarczą. Konieczne jest zatem odjęcie od przychodów kosztów. Diabeł tkwi jak zawsze w szczegółach. Małżonek prowadzący działalność gospodarczą będzie zainteresowany maksymalizacją kosztów i w konsekwencji pomniejszaniem przeznaczonego do podziału dochodu. W interesie drugiego natomiast będzie leżało wykazywanie całkowitej niecelowości poniesienia jakichkolwiek wydatków. Pierwszy zatem będzie mnożył koszty i najnowocześniejszy sprzęt komputerowy oraz ultranowoczesny park maszynowy zakupiony na użytek przedsiębiorstwa zaliczy do koniecznych kosztów. Drugi będzie się upierał, że koszty mogą stanowić wyłącznie wydatki absolutnie niezbędne do prowadzenia przedsiębiorstwa i najlepiej ograniczyć je do danin publiczno-prawnych. Koncepcje przenoszone mechanicznie z innych dziedzin prawa, szczególnie podatkowego, nie wydają się tu pomocne.

Przyjęcie, że rzeczy nabyte na użytek przedsiębiorstwa z przynoszonych przez nie dochodów stanowią własność małżonka prowadzącego działalność gospodarczą, może prowadzić do celowego powiększania majątku osobistego kosztem majątku wspólnego. Gdyby przyjąć podobną koncepcję, w jaki sposób należałoby traktować np. nabycie nieruchomości użytkowej przeznaczonej na lokal dla przedsiębiorstwa?

Bardziej trafne wydaje się rozwiązanie, zgodnie z którym rzeczy nabyte ze składników majątku wspólnego, tj. dochodów z działalności gospodarczej, pozostają składnikami majątku wspólnego. Oczywiście prowadzi to do komplikacji przy zarządzaniu przedsiębiorstwem. Pozwala jednak na zachowanie kontroli współmałżonka nad majątkiem wspólnym w ramach systemu ustawowego ustroju majątkowego. Poza tym przedsiębiorcom pragnącym się cieszyć większą swobodą działalności gospodarczej również po zawarciu związku małżeńskiego kłaniają się przecież głęboko umowne ustroje majątkowe.

CV

Małgorzata Supera prowadzi kancelarię adwokacką w Warszawie

dr Łukasz Supera jest stypendystą China Scholarship Council

Uważają tak przede wszystkim najbardziej zainteresowani, czyli małżonkowie prowadzący działalność gospodarczą. Weryfikacja błędnych wyobrażeń następuje zwykle w ramach postępowania sądowego zmierzającego do podziału majątku wspólnego.

Przedsiębiorstwo utworzone w czasie trwania związku małżeńskiego z reguły wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Wszystko, co w ramach przedsiębiorstwa powstaje, wzbogaca oboje małżonków i będzie podlegać regułom podziału majątku wspólnego. Problemem może się natomiast okazać w przypadku sporu określenie wartości przedsiębiorstwa. Jeżeli uczestnicy postępowania nie dojdą w tej kwestii do porozumienia, kluczowe znaczenie będzie miała wycena dokonana przez biegłego powołanego przez sąd.

Pozostało 84% artykułu
Opinie Prawne
Tomasz Pietryga: Sędziowie 13 grudnia, krótka refleksja
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Opinie Prawne
Rok rządu Donalda Tuska. "Zero sukcesów Adama Bodnara"
Opinie Prawne
Rok rządu Donalda Tuska. "Aktywni w pracy, zapominalscy w sprawach ZUS"
Opinie Prawne
Rok rządu Donalda Tuska. "Podatkowe łady i niełady. Bez katastrofy i bez komfortu"
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Opinie Prawne
Marcin J. Menkes: Ryzyka prawne transakcji ze spółkami strategicznymi