Defańska-Czujko, Carbol-Majnusz: Problemy kontroli covidowego wsparcia

Inflacja, zwiększone koszty pracy czy konieczność utrzymania najlepszych pracowników odsunęły zdecydowanie w cień temat dofinansowań covidowych w firmach lub organizacjach. Choć wszyscy korzystający z nich już dawno złożyli rozliczenia (albo je powinni złożyć), o dofinansowaniach nie powinniśmy jeszcze zapominać.

Rozliczenie dofinansowania udzielanego na podstawie tarczy antykryzysowej (ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, DzU z 2021 r. poz. 2317) ze środków starosty czy z też Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych to w praktyce dopiero połowa drogi. Rozliczenia weryfikowane są przez urzędy i takiej weryfikacji podlegają wszyscy korzystający z dofinansowań udzielanych na podstawie tarczy. To jednak nie koniec. Pracodawcy, niezależnie od kwestii rozliczenia dofinansowania, mogą spodziewać się także kontroli w zakresie właściwego udokumentowania oraz wykorzystania wypłaconych środków – w okresie trzech lat od dnia zakończenia okresu dofinansowania (jeśli okres pobierania dofinansowania zakończył się w maju 2021 r., to kontrola może zostać przeprowadzona w okresie do maja 2024 r.).

U niektórych pracodawców kontrole właśnie się rozpoczęły.

Czytaj więcej:

Kadry i Płace

Mniej wątpliwości przy zwrocie wsparcia udzielonego w pandemii

Przedsiębiorca, który zwolnił pracownika w okresie pobierania dofinansowania do jego pensji, nie traci całości pomocy na wszystkich zatrudnionych. To jedna ze zmian przepisów doprecyzowujących procedurę zwrotu otrzymanej dopłaty.

Pro

Sprawdzenie dopiero teraz

W praktyce aktualnie prowadzone są zarówno weryfikacje rozliczenia, jak również kontrole. Niekiedy zdarza się, że weryfikacja wniosków rozliczonych w 2020 r. ma miejsce dopiero teraz, w 2023 r. – wynika to z liczby złożonych i zaakceptowanych wniosków o dofinansowanie. Kontrole prowadzone są zarówno przez wojewódzkie urzędy pracy (w zakresie dofinansowań z FGŚP), powiatowe urzędy pracy (dofinansowania od starosty), jak i przez Najwyższą Izbę Kontroli (wszystkie rodzaje dofinansowań). Niekiedy zdarza się również, że jeden pracodawca jest kontrolowany przez kilka organów – np. przez NIK i WUP. Warto podkreślić, że w praktyce weryfikacje rozliczenia, jak i kontrole przebiegają w sposób bardzo dokładny. Organy proszą o liczne wyjaśnienia czy przedstawienie różnych dokumentów (zarówno pracowniczych, jak też finansowych, wszystko po to, aby zweryfikować kwestię spadku obrotów gospodarczych spowodowanego wystąpieniem Covid-19, który uprawniał do ubiegania się o dofinansowanie).

Poddanie się kontroli i odpowiedź na wszystkie wezwania urzędników są niezwykle istotne dla każdego pracodawcy. Brak poddania się bowiem kontroli powoduje obowiązek zwrotu całości udzielonego dofinansowania wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, liczonymi od dnia przekazania dofinansowania.

Niejasne przepisy

Pracodawcy zarówno w kwestii kontroli czy weryfikacji rozliczenia napotykają wiele praktycznych trudności. Wynika to przede wszystkim z faktu, że przepisy tarczy antykryzysowej – czy to w zakresie zasad kontroli, rozliczenia, czy merytorycznych przesłanek niezbędnych do udzielenia dofinansowania – są niezwykle lakoniczne i budzą wiele wątpliwości. Sytuacji nie ułatwia to, że urzędy zaś niejednokrotnie nie dokonują same wykładni przepisów, a opierają się jedynie na wytycznych przekazanych przez ministerstwo (obecnie Rodziny i Polityki Społecznej). Jest to o tyle problematyczne, że wytyczne te są często wprost sprzeczne z przepisami tarczy antykryzysowej czy innych ustaw (np. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Możliwe łączenie dofinansowań

Jedną z najczęściej weryfikowanych kwestii w trakcie kontroli czy weryfikacji rozliczenia, która budzi najwięcej wątpliwości praktycznych i prawnych, jest możliwość łączenia w zakresie tych samych pracowników, lecz za inny okres – różnych rodzajów dofinansowań. Chodzi np. o dofinansowania z FGŚP do wynagrodzenia pracowników objętych obniżonym wymiarem czasu pracy i dofinansowania ze środków starosty. Urzędy, opierając się na wskazanych wyżej wytycznych ministerstwa, zwracają pracodawcom uwagę, że niemożliwe jest łączenie dofinansowań na tych samych pracowników (pomimo spełnienia innych przesłanek merytorycznych), jeśli oba dofinansowania zostały udzielone na trzy miesiące.

Nieprawidłowość powyższego stanowiska została potwierdzona przez orzecznictwo wojewódzkich sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sądy podniosły, że oba te dofinansowania mają rozłączne przesłanki, w tym rozłączny jest okres pobierania dofinansowania. Co więcej, wskazano, że wynagrodzenia i składki ZUS opłacane z przyznanych dofinansowań, za różne, nie te same, miesiące w odniesieniu do tych samych pracowników, nie są tymi samymi kosztami finansowanymi ze środków publicznych. Wobec tego żaden przepis tarczy antykryzysowej nie zabrania łączenia różnych rodzajów dofinansowań. Na podstawie tych wyroków pracodawcom ostatecznie przyznano i wypłacono drugie dofinansowanie.

W tym kontekście znamienne jest to, że pomimo składania wyjaśnień i powoływania się na wyżej wskazane orzecznictwo, organy nadal opierają się na niezgodnych z prawem wytycznych i wzywają pracodawców do zwrotu całości jednego z udzielonych dofinansowań (z reguły jest to dofinansowanie ze środków starosty). Zauważyć tu można wyraźnie naruszanie przez organy zasady równości: jednym podmiotom, ze względu na wyroki WSA i NSA, wypłacane są środki z dofinansowania. Natomiast od innych podmiotów, będących w tej samej sytuacji, domaga się zwrotu środków (w tych firmach lub organizacjach, u których na etapie przyznawania dofinansowania nie zweryfikowano kwestii wcześniejszego korzystania z innego dofinansowania).

Niepewna ścieżka odwoławcza

Problematyczna dla pracodawców w zakresie takiego działania organów jest także ścieżka, w ramach której organy mogą dochodzić w takim przypadku zwrotu. Należy zwrócić uwagę, że de facto organ w ramach weryfikacji rozliczenia i kontroli wykorzystania środków w tych przypadkach ponownie ocenia przesłanki do przyznania dofinansowania, a nie weryfikuje wyłącznie prawidłowości ich wykorzystania. W praktyce zatem, ze względu na brak precyzyjności przepisów tarczy antykryzysowej, pojawiają się wątpliwości, czy organ powinien domagać się zwrotu na drodze postępowania administracyjnego (sądowo-administracyjnego) czy cywilnego. Ma to istotne znaczenie w kontekście sposobu obronny swoich praw przez pracodawców. Widać więc, jak niezwykle istotne jest poddanie się kontroli czy weryfikacji rozliczenia i odpowiadanie, precyzyjne przekazywanie informacji na wezwania organów.