Auta, podatek VAT a polska konstytucja

Mija rok od wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 22 grudnia 2008 r. w sprawie Magoora sp. z o.o. Jego interpretacja do dziś nie jest jednolita, pomimo kluczowego znaczenia dla polskich podatników. Spór co do interpretacji wyroku istniejący między podatnikami a organami podatkowymi dotyczy możliwości odliczenia podatku naliczonego VAT od samochodów osobowych (niebędących samochodami z tzw. kratką) i zakończy się pewnie po rozstrzygnięciu przez Naczelny Sąd Administracyjny.

ETS stwierdził wprost, iż za niedopuszczalne należy uznać:

1. uchylenie z dniem wejścia w życie w Polsce dyrektywy (1 maja 2004 r.) całości przepisów krajowych ograniczających prawo do odliczenia podatku VAT przy zakupie paliw do samochodów używanych dla celów działalności opodatkowanej,

2. zastąpienie dotychczasowych przepisów przepisami ustanawiającymi nowe kryteria w tym przedmiocie, w sytuacji, gdy nowe kryteria skutkują rozszerzeniem wyłączeń prawa do odliczenia podatku VAT w porównaniu do stanu poprzedniego (tj. w porównaniu do stanu sprzed 1 maja 2004).

Stanowisko ETS potwierdza jednoznacznie, iż działania polskiego ustawodawcy polegające na wprowadzeniu 1 maja 2004 r. przepisu w art. 88 ust.1 pkt 3 poszerzającego katalog samochodów, w stosunku do których podatnik nie jest uprawniony do odliczenia VAT ani z tytułu ich nabycia (najmu, dzierżawy, leasingu), ani z tytułu nabycia paliwa do nich, naruszyły dyrektywę. Oznacza to, że polscy podatnicy powinni być uprawnieni do pominięcia tego przepisu i dokonania odliczenia podatku VAT wyłącznie na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, tj. w odniesieniu do wszelkich samochodów wykorzystywanych w działalności opodatkowanej VAT, w tym osobowych.

[wyimek]Dzisiaj jedynie około 7 proc. podatników użytkujących pojazdy ciężarowe może się domagać niesłusznie zapłaconego VAT[/wyimek]

Kolejną istotną kwestią jest klauzula stałości. Klauzula stałości dotyczy możliwości utrzymania ograniczeń faktycznie stosowanych w przepisach krajowych w dniu akcesji. Klauzula ta została naruszona, ponieważ z dniem przystąpienia do UE Polska rozszerzyła w art. 86 ust. 3 ustawy o VAT katalog samochodów, wobec których ma zastosowanie ograniczenie prawa do odliczenia podatku VAT w porównaniu do regulacji obowiązujących w ustawie o VAT z 1993 r. Ponadto zgodnie z art. 175 ustawy o VAT 1 maja 2004 r. utraciła moc ustawa o VAT z 1993 r. W ten sposób obowiązujące przed 1 maja 2004 r. ograniczenie prawa do odliczenia podatku naliczonego przestało funkcjonować.

Ograniczenie, o którym mowa w art. 25 ust. 1 pkt 3a) ustawy o VAT obowiązującej przed 1 maja 2004 r., już nie obowiązuje, gdyż zostało uchylone, zaś ograniczenie, o którym mowa w art. 88 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT narusza przepis art. 17(6) VI dyrektywy. To sprawia, że żadne z tych ograniczeń nie może być skutecznie stosowane wobec podatnika.

[srodtytul]Błędne stanowisko[/srodtytul]

W związku z powyższym brak jest podstaw, by uznać za słuszne stanowisko ministra finansów, zgodnie z którym prawo do odliczenia pełnej kwoty podatku przysługuje w odniesieniu do pojazdów samochodowych, w stosunku do których prawo takie przysługiwałoby według zasad obowiązujących 30 kwietnia 2004 r. Prezentowane przez MF stanowisko prowadzi do stworzenia normy prawnej na podstawie przepisu uchylonego, co uwzględniając konstytucyjne zasady tworzenia i stosowania prawa, jest niedopuszczalne.

Wreszcie ustawodawca i minister finansów, wprowadzając w życie z dniem 1 maja 2004 r. nowe regulacje, winni mieć świadomość, że państwo członkowskie nie może wprowadzać do prawa krajowego nowych wyłączeń z prawa do odliczenia podatku VAT z dniem przystąpienia do Wspólnoty, ponieważ już wówczas orzecznictwo ETS stanowiło, iż wyłączenie lub ograniczenie prawa do odliczenia podatku VAT musi wynikać z przepisów prawa krajowego obowiązujących przed wejściem VI dyrektywy (przed 1 maja 2004 r.).

Pomimo wyroku ETS 1 maja 2004 r. nastąpiło w polskiej ustawie VAT zmniejszenie katalogu tych samochodów, które uprawniały podatnika do odliczenia podatku VAT. Zmiana ta przyniosła z kolei realny skutek w postaci ograniczenia zakupów pojazdów posiadających homologację właściwą dla samochodów ciężarowych – dla podatników zakup lub leasing takiego samochodu nie wiązał się już bowiem z prawem do odliczenia podatku VAT od paliwa. Zmiana przepisów skutkowała więc przesunięciem popytu przedsiębiorców z samochodów ciężarowych na samochody osobowe. Takie też samochody zaczęły dominować w ofercie producentów i dystrybutorów. Niezrozumiałe jest utrzymywanie przez ministra finansów interpretacji, zgodnie z którą prawo do odliczenia przysługuje wyłącznie samochodom z tzw. kratką. Nie dość, że nie jest racjonalnie możliwe utrzymanie takiego rozumienia skutków wyroku ETS co do przeszłości, to dodatkowo wprowadza w błąd podatników co do faktycznego stanu prawnego uwzględniającego wyrok w sprawie Magoora.

Z przykrością można stwierdzić, że choć wymuszona, to i tak jest to jedyna faktyczna forma wsparcia sektora motoryzacyjnego w okresie kryzysu. Poza tym powstaje wrażenie, że realnym kreatorem rynku motoryzacyjnego w Polsce staje się minister finansów. Wynika to z analizy prowadzącej do wniosku, że gdyby podatnicy mieli pełną wiedzę i świadomość niezgodności z przepisami VI dyrektywy przepisów wprowadzonych 1 maja 2004 r. , nadal nabywaliby bądź oferowali samochody ciężarowe.

Tak by się stało również wtedy, gdyby przedmiotowe zmiany w ogóle nie zostały wprowadzone w życie. Jeśli więc nie doszłoby do popełnienia błędu w procesie legislacji poprzez wprowadzenie przepisów niezgodnych z VI dyrektywą, popyt na samochody osobowe i ciężarowe po 1 maja 2004 r. ukształtowałby się w odmienny sposób.

Gdyby nie wskazany zabieg legislacyjny (uznany za błędny przez ETS), istotna większość przedsiębiorców, działając racjonalnie, dokonałaby nabycia samochodu ciężarowego, gdyż z nabyciem takiego samochodu wiązałyby się większe korzyści na gruncie podatkowym. Przedsiębiorcy zmienili preferencje i przestali nabywać samochody z kratką ze względu na brzmienie art. 88 ust. 1 pkt 3) ustawy o VAT, który to przepis uznany został przez ETS za naruszający przepis art. 17(6) VI dyrektywy.

Świadczą o tym także dane z rynku leasingu, gdzie w 2003 r. udział małych samochodów ciężarowych w rynku wszystkich pojazdów wyniósł 31 proc., a osobowych jedynie 6 proc. Półtora roku po wprowadzeniu wadliwych regulacji (dla obu grup pojazdów wprowadzono identyczne ograniczenia w odliczeniach podatku VAT) sytuacja diametralnie się zmieniła. Udział małych samochodów ciężarowych (wówczas definiowanych już jako osobowe) spadł do 7 proc., a samochodów osobowych wzrósł do 28 proc. Wyraźnie zatem widać, że z powodu zmiany przepisów podatnicy zmienili kierunek zakupów. W konsekwencji dzisiaj jedynie ok. 7 proc. podatników użytkujących pojazdy ciężarowe może się domagać niesłusznie zapłaconego VAT, a pozostali takiej możliwości nie mają.

[srodtytul]Nic się nie zmienia[/srodtytul]