Jak usprawnić egzekucję

Na rozstrzygnięcie przez sądy zbiegu egzekucji (patrz poprzedni artykuł autorów [link=http://www.rp.pl/artykul/55756,506909_Jak_usprawnic_egzekucje.html]"Jak usprawnić egzekucję"[/link]) ustawodawca przewidział 14 dni, przy czym nie ulega wątpliwości, że jest to termin instrukcyjny. Kiedy jednak rozpoczyna on bieg? Warto się nad tym zastanowić, zwłaszcza że w praktyce coraz częściej spotykamy się z nowym problemem, tj. właściwością sądów.

Zgodnie z art. 773 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=948F1A4A790474B51FB8776A11CDD598?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link] akta obu egzekucji przekazywane są „sądowi rejonowemu, w okręgu którego wszczęto egzekucję”. Wykładni tego tylko pozornie jasnego zwrotu podjął się [b]Sąd Najwyższy, który w uchwale z 21 lutego 2003 r. (III CZP 89/02, OSNC 2003/11/147) stwierdził[/b], że o wyznaczeniu organu egzekucyjnego do dalszego łącznego prowadzenia egzekucji decyduje „sąd rejonowy, w którego okręgu znajduje się siedziba komornika lub administracyjnego organu egzekucyjnego, który pierwszy wszczął egzekucję”.

Mimo tego stanowiska, a przede wszystkim problemu, przed jakim stanął SN, ustawodawca przy kolejnych nowelizacjach nie doprecyzował art. 773 § 1 k.p.c. Ujemne tego konsekwencje są dla toku egzekucji oczywiste; wierzyciel nie wie przecież, czy dany organ egzekucyjny zna treść tego orzeczenia SN i czy konkretny sąd rejonowy podzieli pogląd SN, którym nie jest wszak związany (uchwała zapadła bowiem w składzie trzech sędziów).

[srodtytul]Na przykładzie[/srodtytul]

Jak to zaniechanie ustawodawcy może wpływać na tok egzekucji? Załóżmy, że dyrektor Izby Celnej w Gdyni (będący także administracyjnym organem egzekucyjnym) zajął rachunek bankowy dłużnika, a rachunek ten już wcześniej zajął komornik przy Sądzie Rejonowym w Sopocie. Gdyby dyrektor przekazał akta sprawy do Sądu Rejonowego w Gdyni, kierując się literalnym brzmieniem art. 773 § 1 k.p.c., komornik zaś do Sądu Rejonowego w Sopocie, to żaden z tych sądów nie może wydać postanowienia w przedmiocie zbiegu, gdyż o stanie każdego z postępowań decyduje lektura akt egzekucyjnych.

Uznając uchwałę SN jako rozsądną próbę wykładni przepisu art. 773 § 1 k.p.c., to w podanym przykładzie komornik działał słusznie i dlatego oczekiwać należałoby, by Sąd Rejonowy w Gdyni wydał postanowienie o stwierdzeniu swojej niewłaściwości i przekazaniu sprawy dyrektora izby celnej do Sądu Rejonowego w Sopocie jako rzeczowo i miejscowo właściwego. To postanowienie musi być jednak doręczone stronom postępowania egzekucyjnego z pouczeniem o zażaleniu i dopiero po jego uprawomocnieniu można przekazać akta sprawy, w tym nadesłane akta egzekucyjne, do właściwego sądu.

Ten tylko przykład obrazuje, że zanim sąd właściwy rozpocznie rozstrzyganie sprawy, może upłynąć nawet ponad miesiąc od momentu zaistnienia zbiegu.

[srodtytul]Inne ważne powody[/srodtytul]

Za modyfikacją obecnego przepisu o właściwości sądów w art. 773 k.p.c. powinno przemawiać także to, że dzisiaj wierzyciel może wybrać komornika do prowadzenia egzekucji, który może mieć rewir poza miejscem zamieszkania dłużnika, a więc poza ogólną właściwością organów administracyjnych. Powstaje „pokusa” dla organów egzekucyjnych, aby w razie zbiegu egzekucji zamiast do sądu właściwego złożyć akta do sądu swojej właściwości ze wskazaniem, że w tym okręgu wszczęto egzekucję i niech ten sąd (czytaj podatnicy) ponosi koszty wysyłki akt egzekucyjnych do innego sądu wraz z prawomocnym postanowieniem o swej niewłaściwości.

Na tym większą krytykę zasługuje art. 62 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=1B50B0FA5E65F6DE6816F893C624985B?id=179915]ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (DzU z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.)[/link]. Pomijając już fakt, że jest on oczywistym ustawowym superfluum ze względu na treść art. 773 § 1 k.p.c., to nadto z niezrozumiałych względów nie nakazuje administracyjnym organom egzekucyjnym tego, aby wraz z przekazaniem akt do konkretnego sądu zawiadamiały o tym komornika. Taki obowiązek słusznie ciąży na komornikach, przy czym nie jest to obowiązek ustawowy (§ 33 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=71623]rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników; DzU nr 10, poz. 52 ze zm.[/link]).

Pochopne przekazywanie akt do sądu, który nie jest właściwy, może skutkować nawet wielomiesięczną bezczynnością w postępowaniu egzekucyjnym. Związane to może być nie tylko z trudnością w uprawomocnieniu postanowienia o stwierdzeniu niewłaściwości sądu (np. ze względu na śmierć strony), ale nawet z trudnościami w samym ustaleniu tego, który sąd jest właściwy. Paradoksalnie nawet w miastach, w których mają siedziby sądowy i administracyjny organ egzekucyjny, ale w których jest więcej niż jeden sąd rejonowy, mogą być sytuacje, że zanim właściwy sąd rejonowy rozpocznie rozstrzyganie o zbiegu egzekucji, to wcześniej, przez przynajmniej dwa miesiące, ze względu na obrót korespondencji będzie ustalał swoją właściwość.