Odsetki za zwłokę: Trybunał pomógł podatnikom wojującym ze skarbówką

Istotą sporu przed Trybunałem Konstytucyjnym było stosowanie, a właściwie niestosowanie, przepisów o naliczaniu odsetek za zwłokę w trakcie postępowania prowadzonego przez urzędy kontroli skarbowej.

W latach 2003 – 2010 ustawa o kontroli skarbowej pozwalała na niestosowanie wyłączeń przy naliczaniu odsetek za zwłokę, do których to wyłączeń doszłoby, gdyby postępowanie prowadził urząd skarbowy. W stanie prawnym obowiązującym we wskazanych latach urząd kontroli skarbowej mógł zatem naliczać odsetki mimo przekroczenia trzymiesięcznego terminu na zakończenie postępowania, jak również mimo ustanowienia zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego. W tym ostatnim wypadku dochodziło do zupełnie kuriozalnej sytuacji, gdyż ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym podatnik nie mógł korzystać, nie mógł nimi zarabiać, a w tym samym okresie generowane były odsetki za zwłokę, co do zasady przewyższające dwukrotnie odsetki od środków zgromadzonych na rachunku bankowym.

Skarga konstytucyjna

Skarga konstytucyjna, która zawsze dotyczy indywidualnej sprawy, uruchamiana jest po to, żeby w konkretnej sprawie nie zostały zastosowane przepisy niezgodne z konstytucją. Oczywiście ma ona też znaczenie dla innych, gdyż wadliwe uregulowanie usuwa się z porządku prawego.

W sprawie podmiotu, który złożył skargę do Trybunału, wysokość odsetek za zwłokę została określona w tytule wykonawczym. Nie uwzględniał on żadnego okresu zawieszenia ich naliczania. A w postępowaniu egzekucyjnym w wyniku rozpatrzenia zarzutów zostało wydane postanowienie, które nie uwzględniało argumentacji dotyczącej nienaliczania odsetek za zwłokę. Postanowienie to było przedmiotem skargi i wyroków sądów administracyjnych. W takiej sytuacji istnieje klarowana droga do odzyskania nadpłaconych kwot: wznowienie postępowania.

Mimo iż orzeczenie Trybunału ogłoszone 18 października 2011 r. (SK 2/10) jest ostateczne, to jednak niezbędna jest publikacja sentencji orzeczenia w Dzienniku Ustaw. W zasadzie dopiero od tego momentu zaczynają biec terminy procesowe do złożenia wniosku o wznowienie postępowania.

Dwie drogi

Są możliwe dwie drogi: dłuższa i krótsza.

Pierwsza dotyczy wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego w celu wyeliminowania orzeczeń sądów administracyjnych oddalających skargi. Wykorzystanie tej drogi ma jeden podstawy plus, mimo wydłużenia postępowania, w ten sposób można odzyskać zapłacone koszty postępowania oraz wpis w sprawie, które pierwotnie obciążały podatnika. W razie wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego organy otrzymają wytyczne sądowe, w jaki sposób w swoich rozstrzygnięciach uwzględnić orzeczenie Trybunału.

Drugim rozwiązaniem jest zwrócenie się z wnioskiem o wznowienie postępowania administracyjnego, a więc postępowania w sprawie rozpatrzenia zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym. Organ będzie musiał, uwzględniając orzeczenie Trybunału, zmniejszyć wysokość odsetek za zwłokę.

Wniosek o wznowienie postępowania powinien zostać złożony w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia orzeczenia. Oprocentowany będzie okres od momentu wpłaty do momentu zwrotu. Na równi z nadpłatą traktuje się odsetki za zwłokę wpłacone na poczet zaległości podatkowej. Zatem odsetki za zwłokę zostaną zwrócone łącznie z oprocentowaniem nadpłaty, czyli z oprocentowaniem równym tymże odsetkom za zwłokę. Gdyby nie perturbacje związane ze sprawą, można by uznać, że stanowiły one dobrą i nieopodatkowaną lokatę.

Obowiązki urzędu

Po określeniu odsetek w niższej wysokości organ podatkowy powinien działać z urzędu i dokonać zwrotu odsetek na rachunek podatnika lub według jego woli zaliczyć na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Z urzędu oczywiście zaliczy na poczet zaległości podatkowych.

W sytuacji, w której odsetki zostały wpłacone samodzielnie przez podatnika, przepisy nie wskazują wprost, w jaki sposób uzyskać ich zwrot. Należy bowiem brać pod uwagę także fakt, że orzeczenie Trybunału nie dotyczyło innego stanu faktycznego poza wskazanym w skardze, czyli takim, w którym było postępowanie egzekucyjne.

Co do zasady nie były i nie są wydawane rozstrzygnięcia administracyjne dotyczące tylko samych odsetek za zwłokę lub ich wysokości. O wysokości odsetek niekiedy informował organ w treści samej decyzji. Nie była to jednak informacja wiążąca i nie była częścią rozstrzygnięcia. W zasadzie podatnicy wpłacali kwoty zaległości wraz z odsetkami na podstawie własnych obliczeń, nie otrzymując żadnych wiążących wskazówek ze strony organu podatkowego. Może były jakieś informacje ustne, ale nie przybierały one formy prawnej.

Techniczną, ale istotną kwestią, jest regulacja art. 62 ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy powinien bowiem rozliczyć każdą wpłatę dokonaną na poczet zaległości podatkowych w ten sposób, że powinien wskazać, jaką część wpłaty zalicza na poczet zaległości podatkowej, a jaką część na poczet odsetek za zwłokę. Właśnie w tym momencie ujawnia się kwota odsetek, która została przyjęta przez organ. W ten sposób można ustalić, że okresy zawieszenia nie zostały uwzględnione przy naliczaniu odsetek za zwłokę. Można zatem żądać wznowienia postępowania w zakresie zaliczenia wpłaty i wskazać, że błędnie ją rozliczono, to znaczy bez uwzględnienia okresów zawieszenia. Odsetki wyliczone za okres zawieszenia zostaną zwrócone jako nadpłata.

W opisanej sprawie autor był pełnomocnikiem przed Trybunałem Konstytucyjnym

Zobacz także:

Dobra Firma