Pozwolenia na inwestycje ryzykowne dla środowiska - nowe przepisy ocenia Małgorzata Żmudka

24 września 2019 r. weszła w życie zmiana ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Dla niewtajemniczonych – to ustawa, która zajmuje się pozwoleniami na inwestycje ryzykowne dla środowiska. Tak zwane uciążliwe. Źle pachnące. Hałaśliwe. Czyli fermy przemysłowe, składowiska odpadów, drogi.

Zmiany dotyczą m.in. tego, kto z sąsiadów inwestora może brać udział w postępowaniach administracyjnych prowadzonych w tych sprawach. Według nowych przepisów do tego grona należą ci, którzy mają ziemię nie dalej niż 100 m od terenu inwestycji. Te 100 m to mniej więcej długość boiska do piłki nożnej. A mówimy np. o chlewni na 1500 świń, którą czuć na większą odległość.

Teraz, jeśli Kowalski mieszka dalej niż 100 m od działki inwestora – nie dostanie z urzędu zawiadomienia o chlewni. Nie odwoła się też od zgody organu na inwestycję ani nie zaskarży jej do sądu administracyjnego. Jeżeli Kowalski mieszka bliżej, ale inwestor ma dużą działkę, to może być tak samo. Wystarczy, że ten we wniosku obieca postawić chlewnię 101 m od płotu.

Bałagan w rejestrach to problem Kowalskiego

Załóżmy, że Kowalski zmieści się w przepisowych 100 m. Wtedy, owszem, będzie stroną i będzie mógł brać udział w postępowaniu. Jeśli jest porządek w papierach, z których wynikają jego prawa do działki, a urząd ma jego aktualny adres.

Bo jeśli w ewidencji gruntów i księgach wieczystych będą błędne dane, to nie dostanie zawiadomienia o postępowaniu. A tak może się stać nie tylko wtedy, gdy Kowalski zmieni adres i nie zgłosi tego urzędowi, ale też gdy np. nie zdąży przeprowadzić spadku przed końcem procedury środowiskowej albo kiedy zbywca jego działki nie pójdzie wraz z nim zmienić danych w urzędzie.

A kiedy po wszystkim Kowalski uświadomi sobie, co się szykuje za płotem, nie będzie już miał prawa do wznowienia postępowania. Sprawa jest dla niego nieodwołalnie zakończona.

Trudniej będzie się też Kowalskiemu dowiedzieć o chlewni, jeśli ma wielu sąsiadów. Zgodnie z nowelą, przy więcej niż 10 osobach urząd nie musi zawiadamiać wszystkich o inwestycji imiennym listem. Wystarczy, że wstawi informację na Biuletynie Informacji Publicznej albo wywiesi na drzwiach ratusza. Na przeczytanie zainteresowani mają 14 dni.

Mniej stron, szybsza budowa

Nowe przepisy mają ułatwić inwestowanie. I pewnie ułatwią, bo urzędnicy będą mieli o wiele mniej formalności do załatwienia. Procedury nie będą trwały miesiącami przez szukanie sąsiada inwestora, który 20 lat temu emigrował i nie zostawił adresu, albo też jego dzieci, które nie zadbały o przeprowadzenie po nim spadku i wpisanie się do ksiąg wieczystych.

Drugą stroną medalu jest jednak to, że ludzie realnie stracą prawo do protestowania przeciw inwestycjom, które mogą szkodzić środowisku w ich najbliższej okolicy.

Nowelizacja budzi zatem zrozumiały niepokój i jest szeroko krytykowana. Nie tylko przez prawników, którzy jak na dłoni widzą tu naruszanie konstytucyjnego prawa do informacji o środowisku, ale też przez zwykłych ludzi zagrożonych uciążliwymi inwestycjami. Bo nie trzeba być jurystą, aby rozumieć, że ograniczenie ludziom wpływu na warunki, w których żyją, do stumetrowego sąsiedztwa jest łamaniem praw człowieka. Choćby dlatego, że hałas i odór za nic mają taką odległość.

Posłowie i senatorowie, ale też Prezydent RP pozostali niewrażliwi na te argumenty. Przeważać mają nad nimi plusy noweli, czyli wspomniane ułatwienia w przeprowadzeniu konfliktowych, a koniecznych dla funkcjonowania zbiorowości przedsięwzięć infrastrukturalnych, jak drogi czy kanalizacja.