Każdy kraj ma swoje ryzyko

Rz: Przyjeżdża pan do Warszawy zaprezentować najnowszy „Raport o transformacji" EBOR. Jakie jest jego główne przesłanie?

N ie skupiamy się na liczbach, ale patrzymy szerzej na dystrybucję dochodu i ewolucję przychodów poszczególnych części społeczeństw w krajach, w których EBOR operuje. Analizujemy, kto zyskał, a kto stracił na transformacji w ostatnich 27 latach. Raport pokazuje, że była ona bolesna, że nie każdy w takim samym stopniu z niej skorzystał. W Polsce postrzeganej jako kraj, który odniósł sukces w tych przemianach, w latach 1989–2016 średni dochód uległ podwojeniu. Ale jeśli w rzeczywistości porównamy, ilu osobom wzrósł on dwukrotnie, okazuje się, że dotyczy to jedynie 25–30 proc. społeczeństwa, podczas gdy dla niektórych zwiększył się on zaledwie o 40 proc. Nie jest to zły wynik w porównaniu z innymi krajami, ale dowodzi, że nie wszyscy jednakowo skorzystali na przemianach ustrojowych.

Rząd Prawa i Sprawiedliwości sprawujący władzę od jesieni 2015 r. zdecydował się na programy wyrównujące różnice dochodów w społeczeństwie. Jak EBOR ocenia takie decyzje?

Nie chodzi o to, by wszystkim płacić więcej, tylko o wyższy poziom życia wszystkich Polaków. Tymczasem pozostały poważne problemy, takie jak uczestnictwo i równouprawnienie kobiet na rynku pracy, wyrównywanie różnic w społeczeństwie, dostęp do oświaty i kształcenia. Inne zagadnienie, które nas niepokoi, to dostęp do rynku pracy dla osób starszych i zrównoważony dostęp do rent i emerytur. I znów podkreślam: chodzi nam o całe społeczeństwo, a nie tylko o te górne 20–30 proc.

Mówi pan o pracy dla ludzi starszych. Tymczasem polski rząd zdecydował się na obniżenie wieku emerytalnego i umożliwia wcześniejsze zakończenie aktywności zawodowej. Jak pan ocenia tę decyzję?

W sytuacji, kiedy wydłuża się długość życia, widzimy, że kolejne kraje podnoszą wiek emerytalny. To niezbędne, ponieważ kiedy społeczeństwo się starzeje, finanse państwa mogą znaleźć się w kłopotach. Polska ma dziś zdrową sytuację finansową, to prawda. Ale nie jest niemożliwa sytuacja, że zadłużenie przekroczy 55 proc. PKB i nie będzie innego wyjścia jak zaostrzenie polityki finansowej, a to zawsze jest bardzo nieprzyjemną niespodzianką. W naszych prognozach wszystko wskazuje na to, że polski dług pozostanie poniżej tego poziomu, ale w każdym scenariuszu jest ryzyko. Jeśli się zmaterializuje, polski rząd będzie musiał zrewidować swoje plany.

Na świecie widzimy dziś tendencje protekcjonistyczne. Czy pana zdaniem mogą one zagrozić gospodarce w naszym regionie?

Po raz pierwszy od wielu lat widzimy spowolnienie w handlu międzynarodowym, który powinien rosnąć szybciej niż światowy PKB, tymczasem obydwa wskaźniki rosną po 3 proc. rocznie. To poważny problem dla mniejszych krajów. Polska nie jest krajem małym, ale nie jest i potęgą gospodarczą, jak Niemcy czy Stany Zjednoczone. I nie ma innego wyjścia jak być częścią światowej gospodarki. Wszystkie kraje, w których EBOR jest obecny, skorzystały na globalizacji: wzrósł eksport, przyspieszył napływ inwestycji. Czyli na protekcjonizm miejsca nie powinno być.

Zdaniem polskiego rządu korzystne dla gospodarki będzie, jeśli dojdzie do repolonizacji, zwłaszcza w sektorze bankowym. Czy zgadza się pan z tą opinią?

Inwestycje zagraniczne pomogły w rozwoju gospodarczym w Europie Środkowej, a już szczególnie w Polsce, dostarczając nie tylko kapitału, ale i technologii oraz menedżerskiego doświadczenia. I niestety widzimy teraz w Polsce częściowe odchodzenie od takiej strategii. Zauważyliśmy również, że polska gospodarka stała się „bardziej państwowa". W EBOR wspieramy przedsiębiorczość, przejrzystość podejmowania decyzji, zwłaszcza w nominacjach menedżerskich, a o to jest łatwiej w firmach prywatnych.

Kilka dni temu EBOR zdecydował się na objęcie akcji polskiej firmy Allegro. Czy bank w dalszym ciągu będzie w ten sposób aktywny w polskiej gospodarce?

To typowa inwestycja EBOR. Inwestujemy w firmy internetowe, w prywatne fundusze kapitałowe.

Czy są jakieś kraje w naszym regionie, o które pan się obawia?

Każdy kraj boryka się z jakimś ryzykiem. Na ich tle Polska daje sobie radę. Jest wzrost PKB, inflacja praktycznie zniknęła, spada bezrobocie. Niepokoi nas jednak spowolnienie w inwestycjach, z wydawaniem funduszy europejskich. Jeśli chodzi o region, nie chcę wymieniać kraju po kraju, ale w wielu widzę ryzyko geopolityczne, fiskalne.

Jak w takim razie ocenia pan sytuację na Ukrainie?

Oczywiście jest to kraj z ogromnym ryzykiem geopolitycznym, musi sprostać wielu wyzwaniom, między innymi własnej agendy reform, ale wychodzi z dwuletniej recesji, która kosztowała ją 15 proc. PKB. Na ten rok prognozujemy wzrost na poziomie 2 proc., inflacja będzie jednocyfrowa, a deficyt spadnie poniżej 3 proc. PKB. Zostało już wprowadzonych kilka bardzo poważnych reform, w tym odejście od subsydiowania energii, trwa reforma systemu bankowego, niedawno największy bank ukraiński został znacjonalizowany i prawdopodobnie zostanie w przyszłości sprywatyzowany. Oczywiście są jeszcze problemy, z którymi Ukraińcy muszą sobie poradzić, jak chociażby walka z korupcją, gdzie już wiele zostało zrobione, ale równie dużo pozostało do zrobienia. No i prywatyzacja, która tak naprawdę jeszcze się nie zaczęła, a dla przyszłości gospodarki ukraińskiej jest kluczowa.

A większy kraj i większe problemy: Rosja. Czy i tu można powiedzieć, że sytuacja się poprawia?