Zgodnie z rozporządzeniem wprowadzającym od 1 kwietnia 2020 r. raportowanie JPK_VDEK podatnicy są zobowiązani między innymi do wskazania, czy istnieje powiązanie między nabywcą, a dostawcą towarów lub usługodawcą. Powiązanie ustalane jest na podstawie przepisów dotyczących cen transferowych na gruncie podatków dochodowych.

Oznacza to w praktyce obowiązek analizy powiązań ze wszystkimi podmiotami będącym kontrahentem podatnika VAT niezależnie od wartości transakcji, nawet w przypadku braku formalnego obowiązku sporządzania dokumentacji cen transferowych.

Rozporządzenie wprowadzające raportowanie JPK_VDEK nakłada na podatników VAT wiele nowych obowiązków ewidencyjnych. Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że wprowadzane zmiany powinny dotyczyć jedynie rozliczeń związanych z VAT. Nic bardziej mylnego. Głębsza analiza rozporządzenia ministra finansów, inwestycji i rozwoju z 15 października 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług daje powody do niepokoju. Okazuje się, że – jak w przypadku wielu nowych regulacji podatkowych – ustawodawca poszedł o krok dalej.

Obowiązek raportowania powiązań

Jednym z elementów wykraczających poza generalne przepisy VAT jest obowiązek wskazywania w ewidencji istniejących powiązań między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą, o których mowa w art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy VAT. Natomiast wspomniany przepis ustawy o podatku od towarów i usług bezpośrednio referuje do przepisów podatku dochodowego dotyczących powiązań w cenach transferowych, w konkretnie art. 11a ust. 1 pkt. 5 ustawy CIT oraz art. 23m ust. 1 pkt 5 ustawy PIT.

Warto w tym miejscu przypomnieć, iż począwszy od 1 stycznia 2019 r. przepisy odnośnie do cen transferowych uległy znaczącej zmianie. Z jednej strony istotnie rozszerzono zakres treści prezentowanych w dokumentacjach cen transferowych. Z drugiej zaś podniesiono progi, od których podmiot zobowiązany jest do sporządzania dokumentacji (tj. 10 mln zł dla transakcji finansowych i towarowych oraz 2 mln zł dla transakcji usługowych i innych) oraz wprowadzono wiele zwolnień z obowiązku dokumentacyjnego.

Zmiany nie ominęły również przepisów dotyczących powiązań. Wprawdzie nadal przepisy wyróżniają dwa rodzaje powiązań, tj. kapitałowe i osobowe, oraz ustalają 25-proc. próg udziałowy w danym podmiocie do stwierdzania powiązania. Niemniej pierwszy raz w ramach powiązań kapitałowych bezpośrednio wskazano fundusze inwestycyjne, zagraniczne oraz również inne podmioty niebędące spółkami takie jak fundacje, trusty czy stowarzyszenia.

Natomiast w zakresie powiązań osobowych rozszerzono powiązania o faktyczny wpływ osoby fizycznej na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych nawet w przypadku braku występowania innych rodzajów powiązań, a jak się czytelnicy domyślają, takie sformułowanie można interpretować bardzo szeroko. Ponadto określono również 25-proc. próg praw w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających wyznaczający granicę powiązań osobowych. Jednocześnie nie dokonano zmian w zakresie powiązań osobowych o charakterze rodzinnym

Niezależnie od wartości transakcji

Przenosząc wspomniane przepisy na grunt VAT należy zauważyć, że obowiązek ewidencji powiązań w JKP_VDEK nie jest uzależniony od żadnej wysokości transakcji z danym podmiotem. W konsekwencji, niezależnie od tego czy podatnik posiada obowiązek udokumentowania transakcji na gruncie cen transferowych czy też nie (np. korzysta z określonego zwolnienia z obowiązku dokumentacyjnego), jest on zobowiązany do zaraportowania każdej transakcji z podmiotami powiązanymi w JPK_VDEK.

Wobec czego począwszy od 1 kwietnia 2020 r. w przypadku dużych podatników oraz 1 lipca 2020 r. w przypadku pozostałych podatników niezbędne będzie bieżące badanie czy kontrahent jest podmiotem powiązanym na gruncie cen transferowych, niezależnie od wartości transakcji.

Szczególnie odczuwalne będzie to w takich branżach jak nieruchomościowa, gdzie często ze względów biznesowych i podatkowych poszczególne inwestycje realizowane są przez powołane właśnie w tym celu spółki celowe. Spółki celowe stanowią z kolei własność podmiotów holdingowych, z którymi często zawierają transakcje (np. usługi wsparcia świadczone przez spółki z grupy kapitałowej na rzecz spółek celowych).

Sankcje za błędne zaraportowanie

Błędne zaraportowanie transakcji w JPK_VDEK jako dokonanej z podmiotem powiązanym skutkować ma sankcją karną w wysokości 500 zł za każdy pojedynczy błąd w ewidencji.

W efekcie, biorąc pod uwagę ilość przepływów finansowych, jaka często dokonywana jest w jednym okresie rozliczeniowym (szczególnie w sektorze real estate) oraz uwzględniając mogące się pojawić inne błędy, niniejsza sankcja może się okazać bardzo dotkliwa dla podatników VAT. Ponadto błędy w złożonej ewidencji mogą skutkować odpowiedzialnością na gruncie karnoskarbowym.

Warto mieć również na względzie, że zaraportowanie transakcji jako dokonanej z podmiotem powiązanym w JPK_VDEK pomimo braku istnienia obowiązku dokumentacyjnego na gruncie TP może przekierować uwagę fiskusa z naszych rozliczeń vatowskich na obowiązki dokumentacyjne w kontekście cen transferowych.

W takim wypadku łatwiej będzie organowi zapytać, czy dopełniliśmy obowiązków dokumentacyjnych (sporządzenie dokumentacji cen transferowych, złożenie informacji TP-R oraz oświadczenie o kompletności dokumentacji i rynkowości transakcji) w odniesieniu do danej transakcji.

—Łukasz Komorowski, ekspert z zakresu cen transferowych, ASB Tax

Łukasz Bączyk, partner działu podatkowego ASB Tax