Jak odrzucić spadek, który jest zadłużony

Pan Piotr dostał w spadku mieszkanie po ojcu. Lokal jest jednak zadłużony. Ile ma czasu na odrzucanie spadku?

Marcin Zadrożny:

Zgodnie z art. 1015 § 1 kodeksu cywilnego oświadczenie o odrzuceniu spadku spadkobierca może złożyć w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania. Uprawnienie spadkobiercy wygasa wraz z jego upływem. Termin ten nie może zostać przywrócony.  Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 kodeksu cywilnego).

A gdy spadkobierca dopiero w tzw. międzyczasie stał się pełnoletni?

Powyższy przepis ma zastosowanie również w sytuacji, gdy na początku sześciomiesięcznego terminu spadkobierca nie miał pełnej zdolności do czynności prawnych (np. był jeszcze niepełnoletni), a w trakcie sześciomiesięcznego okresu tę zdolność nabył. Czyli w przypadku niezłożenia oświadczenia woli o odpowiedniej treści przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza (wyrok WSA w Bydgoszczy z 29 grudnia 2009 r., I SA/Bd 875/09, Lex nr 549536).

Jak odrzucić spadek?

Aby odrzucić spadek ,należy złożyć odpowiednie oświadczenie przed notariuszem – w formie aktu notarialnego – lub w sądzie rejonowym podczas postępowania spadkowego.

Czy można odrzucić przyjęcie zadłużonego mieszkania, ale jednocześnie przyjąć spadek w postaci kilku działek, po tej samej osobie?

Niestety, nie. Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (tzw. przyjęcie proste) bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) albo też spadek odrzucić.

Spadkobierca może natomiast spadek częściowo odrzucić tylko w przypadkach wskazanych w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 1014 kodeksu cywilnego przyjęcie lub odrzucenie udziału spadkowego przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia może nastąpić niezależnie od przyjęcia lub odrzucenia udziału spadkowego, który temu spadkobiercy przypada z innego tytułu.

Spadkobierca może odrzucić udział spadkowy przypadający mu z tytułu przyrostu, a przyjąć udział przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu. Poza wypadkami przewidzianym powyżej spadkobierca nie może spadku częściowo przyjąć, a częściowo odrzucić.

Podsumowując: spadkobierca na mocy jednego aktu wstępuje w ogół praw i obowiązków zmarłego, w związku z powyższym, co do zasady, nie można odrzucić tylko fragmentu spadku.

Co zrobić w sytuacji, gdy wiemy, że odziedziczona nieruchomość jest zadłużona?

Jeśli spadkobierca wie, że spadkodawca miał również długi, warto przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza pozwoli na ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe do wysokości spadku. Zgodnie z tym, dług zostanie spłacony tylko do wysokości majątku, jaki wchodził w skład spadku.

A jakie są niebezpieczeństwa takiej decyzji?

Niestety, przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ma również swoje minusy. Wiąże się z dodatkowymi czynnościami prawnymi oraz kosztami. Jeżeli złożone zostało oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a inwentarz nie był przedtem sporządzony, sąd wyda postanowienie o jego sporządzeniu. Spisu inwentarza dokonuje komornik sądowy. Szacuje on wartość przedmiotów i praw wchodzących do spadku oraz określa wartość zobowiązań go obciążających. Gdy ostatecznie policzy aktywa i pasywa spadku, prześle akta z dokumentacją do sądu, który zlecił mu dokonanie spisu inwentarza.

Na kogo przejdzie w spadku zadłużone mieszkanie, jeśli żona właściciela i jego jedyny syn odrzucą spadek? Kogo obciążą spadkowe długi?

W przypadku gdy wszyscy spadkobiercy odrzucili spadek, dziedziczy go gmina i uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Jak w imieniu dzieci odrzucić spadek? Ile jest czasu i jakich formalności trzeba dopełnić?

Zgodnie z art. 156 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego". W związku z powyższym, spadkobierca decydujący się na odrzucenie spadku, powinien bez zbędnej zwłoki wystąpić z wnioskiem do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku przez małoletnie dziecko.

Jeśli faktycznie w skład spadku wchodzą tylko długi albo znacząco przeważają one pozostawiony przez spadkodawcę majątek, sąd z uwagi na ochronę interesu małoletnich dzieci zezwoli, aby spadkobierca – rodzic w imieniu dziecka spadek taki odrzucił.

I to wystarczy, aby nieletni nie przejął długów w spadku?

Należy pamiętać, iż sama zgoda sądu na odrzucenie spadku jeszcze nie jest równoznaczna z jego odrzuceniem. Po otrzymaniu zgody, prawomocnego postanowienia sądu, rodzic powinien złożyć oświadczenie w imieniu małoletnich dzieci o odrzuceniu spadku.

Podsumowując: opiekun prawny małoletniego dziecka ma dopiero prawo złożyć w jego imieniu oświadczenie o odrzuceniu spadku. Złożenie oświadczenia w imieniu małoletnich dzieci może zostać dokonane zarówno przed notariuszem, jak i w sądem rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie, a więc dziecka. Notariusz lub sąd prześle niezwłocznie oświadczenie wraz z załącznikami do sądu spadku.

Czytelniczka pisze: ciotka przepisała na siostrzenicę mieszkanie po swojej śmierci. Okazało się jednak, że lokal jest kupiony za pieniądze banku i jeszcze połowa kredytu hipotecznego jest do spłaty. Co zrobić w takiej sytuacji? Czy spadkobierczyni przejmuje długi, czy może przejąć spłacanie rat?

Jak wspomniałem, z istoty sukcesji uniwersalnej wynika, że spadkobierca na mocy jednego aktu wstępuje w ogół praw i obowiązków zmarłego. W związku z powyższym spadkobierczyni staje się właścicielką lokalu mieszkalnego obciążonego hipoteką na rzecz banku.

Jako że umowa kredytowa w chwili śmierci spadkodawcy wygasła, to z chwilą przyjęcia spadku przez spadkobierczynię wiąże się obowiązek zapłaty wymagalnego kredytu w wysokości niespłaconej – chyba że umowa kredytowa stanowi inaczej. W takiej sytuacji spadkobierczyni powinna udać się niezwłocznie do banku i ustalić zasady spłaty kredytu hipotecznego.