Po roku konsultacji i sporach międzyresortowych na samym finiszu, wydaje się, że pierwszy raz od lat, akt prawny co do zasady porządkujący ład przestrzenny na terytorium RP, doczeka się modernizacji.

- Zastąpimy studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego planem ogólnym gminy. Uprościmy procedury planistyczne. Zasady wydawania decyzji o warunkach zabudowy będą bardziej precyzyjne. Udostępnimy darmowy i dostępny dla wszystkich elektroniczny Rejestr Urbanistyczny. Chcemy, by planowanie przestrzenne było szybsze i bardziej zrównoważone - informuje minister rozwoju i technologii Waldemar Buda.

Kluczowy plan ogólny gminy

Nowelizacja ustawy przewiduje wprowadzenie nowego narzędzia planistycznego dla całej gminy, czyli planu ogólnego (PO). Będzie to akt prawa miejscowego, z którym zgodność będą musiały zachować zarówno plany miejscowe, jak i decyzje o warunkach zabudowy. Będzie on określał strukturę funkcjonalno-przestrzenną gminy przez wydzielenie stref planistycznych, granice obszaru, na którym możliwe będzie uzupełnianie zabudowy w oparciu o decyzję o warunkach zabudowy, zasady lokalizacji nowej funkcji mieszkaniowej w relacji do obsługujących je obiektów, które realizują usługi publiczne, np. szkoła podstawowa, obszar zieleni publicznej.

- Planowanie przestrzenne to ważna kompetencja gmin. Reforma daje samorządom narzędzia, aby sprawnie dbać o ład przestrzenny - wskazuje wiceminister rozwoju i technologii Piotr Uściński.

Nowe ścieżki konsultacji

Wprowadzone zostaną zmiany dotyczące procedury planistycznej polegające m.in. na ujednoliceniu przepisów dla różnych aktów planistycznych czy wprowadzeniu trybu uproszczonej procedury planistycznej w konkretnych przypadkach. Dodatkowo, aby wzmocnić głos społeczności lokalnej w procedurach planistycznych, zmodyfikowano przepisy dotyczące partycypacji społecznej, wprowadzając między innymi możliwość stosowania różnorodnych form konsultacji.

System planowania przestrzennego zostanie uzupełniony o nowy rodzaj miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – zintegrowany plan inwestycyjny, uchwalany na wniosek inwestora. W ten sposób będzie możliwe uchwalenie planu miejscowego oraz realizacja inwestycji przy współudziale inwestora. Uchwalenie takiego planu miejscowego będzie możliwe po podpisaniu umowy pomiędzy gminą a inwestorami, określającej wzajemne prawa i obowiązki stron, w tym zobowiązania inwestora do realizacji inwestycji uzupełniającej.

Rejestr Urbanistyczny

W 2026 r. uruchomiony zostanie darmowy i dostępny dla wszystkich zainteresowanych Rejestr Urbanistyczny, który będzie prowadzony w systemie teleinformatycznym. Znajdą się w nim m.in. takie informacje jak: raporty z konsultacji społecznych, decyzje administracyjne związane z planowaniem przestrzennym, rozstrzygnięcia organów nadzoru.

Nowe przepisy zaczną obowiązywać zasadniczo po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Opracowanie strategii rozwoju gminy będzie fakultatywne do 1 stycznia 2026 r., a po tym terminie będzie obowiązkowe.

Piotr Uściński, wiceminister rozwoju i technologii dla „Rzeczpospolitej”:

Niewłaściwe ustalenia w aktach planowania przestrzennego mogą skutkować nieodwracalnymi zmianami w przestrzeni i znacznymi kosztami, które ponosimy jako społeczeństwo. Z tego powodu od wielu miesięcy prowadzimy proces legislacyjny, aby wypracować możliwie najkorzystniejsze rozwiązania. Skupienie się na kluczowych zagadnieniach oraz przeprowadzone wcześniej rozbudowane prekonsultacje sprawiły, że projekt jaki zostanie przekazany do Sejmu nie różni się w sposób znaczny od projektu z formalnych konsultacji społecznych. Oczywiście uwzględniliśmy szereg uwag, ale mają one raczej charakter porządkujący lub redakcyjny.

Inwestorzy

Gruntowne zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 roku oczekiwane są właściwie od kilkunastu lat. Każda z zainteresowanych grup interesariuszy podkreśla różne priorytety. Z pewnością dla potencjalnych inwestorów kluczowe jest ułatwienie i skrócenie procedury. Docelowy system będzie nie tylko bardziej spójny, ale też bardziej elastyczny. Dążymy do ułatwień w inwestowaniu na obszarach do tego predysponowanych, a jednocześnie ważna jest ochrona obszarów np. cennych przyrodniczo. Z punktu widzenia dynamiki zmian duże oczekiwania są kierowane w stronę zintegrowanego planu inwestycyjnego (ZPI), który będzie umożliwiał zawarcie transparentnych umów pomiędzy gminą a inwestorami. Co szczególnie ważne, ta forma planu miejscowego nie będzie ograniczona jedynie do zabudowy mieszkaniowej.

Samorządy

Z kolei z perspektywy samorządów istotne jest wprowadzenie planu ogólnego gminy i uchylenie przepisów w sprawie studium. Plan ogólny to akt prawa miejscowego o zamkniętym katalogu ustaleń, który będzie wiążący zarówno dla planów miejscowych, jak i decyzji o warunkach zabudowy. Oczekiwane przez gminy są także rozwiązania dotyczące wydawania decyzji o warunkach zabudowy – możliwość wyznaczenia obszaru uzupełnienia zabudowy w planie ogólnym czy też sprecyzowanie na poziomie ustawy obszaru analizowanego. Dla większości obywateli nie bez znaczenia jest także wprowadzenie przepisów w sprawie standardów dostępności do infrastruktury społecznej. Warto podkreślić również wzmocnienie roli partycypacji społecznej oraz dostępu do danych, które możliwe będzie dzięki realizacji Rejestru Urbanistycznego – ogólnodostępnej i bezpłatnej platformy cyfrowej.