Reprywatyzacja nieruchomości zabytkowych: dworki i pałace mogą uratować spadkobiercy

Taki m.in. postulat padł podczas konferencji na temat prawnych aspektów reprywatyzacji zorganizowanej w Warszawie przez Polskie Towarzystwo Ziemiańskie i Wydawnictwo C.H. Beck.

– Ustawa nie może się przebić, ponieważ wciąż mówi się o jednej ustawie, bez analizy poszczególnych rodzajów roszczeń powstałych na podstawie różnych aktów prawnych – mówił Witold Kołodziński, który jako urzędnik Ministerstwa Skarbu Państwa współtworzył ustawę reprywatyzacyjną z 2005 r.

Wyrok na zabytki

Brakującą ustawę zastępuje w jakimś sensie reprywatyzacja sądowa. Organy administracji i sądy coraz częściej orzekają korzystnie dla byłych właścicieli i ich spadkobierców.

– Mimo braku uregulowań ustawowych możliwe jest dochodzenie chociażby części roszczeń

– potwierdza Marcin Schirmer, wiceprezes Zarządu Głównego PTZ. – Pożądane byłoby jednak wytyczenie takich ścieżek ustawodawczych, które umożliwiłyby przynajmniej odzyskiwanie zabytkowych zespołów dworsko-parkowych.

– Brak reprywatyzacji ustawowej to wyrok na zabytki dotknięte najmocniej przez procesy nacjonalizacyjne – zwracała uwagę Barbara Jezierska, były mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków. – Zespoły pałacowo-dworskie rozpadają się. Dramatyczny jest stan podworskich parków.

W wyniku kontroli Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że zabytki architektury rezydencjonalnej, takie jak dwory, pałace, ulegają stopniowemu niszczeniu. A pomimo postępującej degradacji organy państwa utrudniały ich zwrot spadkobiercom byłych właścicieli, którzy są żywotnie zainteresowani odzyskaniem i odrestaurowaniem konkretnych, najczęściej rodzinnych, siedzib.

Skala roszczeń

Jeżeli natomiast majątki znajdują się w zasobie Agencji Nieruchomości Rolnych, spadkobiercy mogą je jedynie odkupić – wprawdzie z prawem pierwszeństwa i bez przetargu, ale po cenach rynkowych.

– To usankcjonowanie nacjonalizacji – komentuje Christophe de Breza, obywatel francuski, spadkobierca byłych właścicieli majątku w Więckowicach pod Poznaniem, któremu ANR zaproponowała odkupienie opuszczonego dziś dworu.

Ratunkiem dla zabytków mogłaby się stać ustawa reprywatyzacyjna ograniczona do obiektów zabytkowych, a może nawet jeszcze węziej – do przejętych na podstawie dekretu o reformie rolnej. Do jej uchwalenia niezbędna byłaby wola polityczna, ale ułatwiłaby je ograniczona skala roszczeń oraz fakt, że chodzi o przyszłość dóbr kultury.

Taka ewentualna reprywatyzacja ustawowa mogłaby przewidywać zwrot zabytkowych nieruchomości wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, a odszkodowania tam, gdzie ze względu chociażby na nieodwracalne skutki prawne czy poczynione nakłady jest to niemożliwe. Właścicieli rewindykowanych obiektów obowiązywałyby też przepisy ustawy o ochronie zabytków.

Polskie Towarzystwo Ziemiańskie twierdzi, że w zasobach Skarbu Państwa, zarówno pod postacią nieruchomości, jak i udziałów w spółkach, znajduje się obecnie mienie o wartości wystarczającej do pokrycia takich roszczeń. Wysokość rekompensat czy rozłożenie ich w czasie byłyby do uzgodnienia.

Masz pytanie, wyślij e-mail do autorki: d.frey@rp.pl

Dobra ziemskie

Obecny stan nieruchomości

- 16 tys. dworów i 5 tys. pałaców, z tego 4 tys. na Kresach

– tyle ich było w 1939 r. w Polsce

- 10 tys. majątków ziemskich

– tyle przejęto na mocy dekretu o reformie rolnej - 2,7 tys. dworów i 2 tys. pałaców, z których 3 tys. jest w stanie ruiny, zniszczonych, przebudowanych – tyle przetrwało z 12 tys. przejętych dworków i pałaców

- 2,3 tys. zespołów dworskich i pałacowo-parkowych

, w tym poniemieckich, przeważnie w złym stanie, figurowało 31 grudnia 2010 r. w zasobach Agencji Nieruchomości Rolnych

Więcej w serwisie:

Prawo dla Ciebie

»

Nieruchomości

»

Własność i inne prawa do nieruchomości

»