Studnia nad Nilem

Wykopaliskami w Selib w Sudanie, między III i IV kataraktą, kieruje dr Bogdan Żurawski z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN.

Od I wieku w Selib działała faktoria handlowa, osada rzemieślnicza i karawanseraj (grecka hydreumata), w której karawany stawały na popas i zaopatrywały się w wodę. Okazało się, że wewnątrz karawanseraju wzniesiono najstarszy kościół w tym rejonie, jeszcze przed chrztem królestwa Makuri (znajdował się na jego terenie), a to wydarzenie miało miejsce w 567 roku, za panowania cesarza bizantyjskiego Justyna II.

Kościół pod wezwaniem

św. Menasa wymurowany był w archaicznej technologii, która polegała na łączeniu cegieł suszonych na słońcu (wewnątrz muru) z wypalanymi (na zewnątrz). W części wschodniej zachowało się baptysterium – basen chrzcielny - i wiodące do niego schody. Nosi on ślady użytkowania (masowe chrzty osób dorosłych).

– Kościół zbudowany był niezwykle starannie, z najlepszych materiałów. Budując świątynię dla nowego boga, Nubijczycy (dzisiejszy Sudan i południowy Egipt nazywany był wówczas Nubią) nie szczędzili czasu ani wysiłku. Detale dopracowane są aż do przesady. Zwykłe rury ceramiczne do odprowadzania wody deszczowej z dachu zdobią wizerunki zwierząt. Terakotowe płyty posadzkowe dekorowano wzorami geometrycznymi – wyjaśnia dr Żurawski.

Ta najstarsza świątynia przestała istnieć w IX wieku. Rozebrano ją do wysokości metra nad posadzką i wzniesiono większą. Stare baptysterium zastąpiono nowym ze schodami z dwóch stron.

Trzeci kościół zbudowano z materiałów rozbiórkowych po dwóch poprzednich.

Ostatnia przebudowa miała miejsce w XIII wieku. Ceramika z tego okresu nie zachwyca. Ale właśnie w tym zespole noszącym znamiona upadku rzemiosła ceramicznego trafił się skarb – taca do święcenia darów ziemi. Jej część centralna służyła do święcenia płynów, oliwy i wina. Górna krawędź tego zagłębienia jest wytarta od intensywnego używania.

Podczas oględzin stanowiska w Selib uwagę archeologów zwróciły bryły wodoszczelnego tynku wapiennego. Wykopaliska rozwiały tę zagadkę: spod piasku wyłoniła się ściana pokryta po stronie wewnętrznej wodoodpornym tynkiem, a potem stopnie schodów. Był to basen o wymiarach 3 x 3 metry z wiodącymi do niego schodami. Mogły się w nim odbywać rytualne kąpiele i ablucje. Ale też mógł mieć charakter świecki, ponieważ do Selib przybywali kupcy i pielgrzymi, którzy potrzebowali wody dla siebie i zwierząt.

Woda pochodziła ze studni, którą odkryli polscy badacze. Na głębokości 5 m znajduje się w niej ornament w formie łamanej linii ułożonej z cegieł wypalonych do granic zeszklenia.

– 5 metrów pod ziemią nikt go nie oglądał. Bez sensownego celu technologicznego wykonano wzór z potrzeby czynienia rzeczy pięknymi – uważa dr Żurawski.

Badania w Selib będą kontynuowane. Oprócz wykopalisk Polacy planują zbudowanie muzeum, którego centralnymi elementami będą: odbudowany najstarszy kościół i tzw. sagia, urządzenie do czerpania wody, którego ślady odnaleźli badacze. Składało się ono z drewnianego mechanizmu wykonanego bez użycia gwoździ, kołowrotu, kół zębatych i czerpaków.