Najpopularniejszy lek świata

115 lat temu, 10 sierpnia 1897 roku, niemiecki chemik Felix Hoffmann otrzymał w laboratorium kwas acetylosalicylowy, który wszedł do handlu jako lek przeciwbólowy Aspiryna. To najpopularniejszy lek przeciwbólowy, przeciwgorączkowy i przeciwzapalny świata

Publikacja: 10.08.2012 01:01

Najpopularniejszy lek świata

Foto: Bloomberg

Red

Tekst z archiwum "Rzeczpospolitej"

Ten najlepiej sprzedający się środek, zarejestrowany też w Księdze Rekordów Guinnessa, przydatny jest zarówno w leczeniu gorączki i bólów reumatycznych, jak i migreny, bólów zębów oraz w zapobieganiu zawałom serca oraz niektórym nowotworom.

Nic dziwnego, że kwas acetylosalicylowy, od którego pochodzi zastrzeżona w ponad 90 krajach nazwa "aspiryna", uznano za lek stulecia. Hiszpański filozof Jose Ortega y Gasset powiedział w latach trzydziestych XX wieku, że człowiek współczesny żyje w "epoce aspiryny". Nie pomylił się, mimo że lek ten nie jest panaceum na wszystkie choroby, a jako lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy tzw. pierwszego rzutu Światowa Organizacja Zdrowia bardziej zaleca obecnie paracetamol. Trudno jednak wyobrazić sobie współczesną medycynę bez kwasu acetylosalicylowego - taniego i łatwego w użyciu leku, ratującego życie wielu ludziom dotkniętym zaawansowaną chorobą wieńcową, jak i uśmierzającym dolegliwości cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów.

Odkrycie stulecia

Jego wynalazcą jest niemiecki chemik dr Felix Hoffmann, który po raz pierwszy uzyskał stabilną postać tego związku chemicznego, za co nie otrzymał żadnych korzyści współmiernych do epokowego odkrycia. Dokonał tego w 1897 r. , a dopiero po dwóch latach Cesarski Urząd Patentowy w Berlinie zastrzegł nazwę "aspiryna", pochodzącą od łacińskiej nazwy acidum acetyl (o) salicylicum (ASA) oraz Spirea ulmaria - rośliny, z której uczony wyizolował tę substancję. Środek początkowo był uzyskiwany wyłącznie w postaci proszku, ale po roku badań zaczęto go wytwarzać w tabletkach, co było ewenementem w ówczesnej farmakoterapii.

Od tego czasu sprzedaż kwasu salicylowego szybko zaczęła się zwiększać. W tak dużych ilościach nie jest wciąż sprzedawany żaden inny pojedynczy farmaceutyk. A trzeba pamiętać, że pod innymi nazwami kwas acetylosalicylowy wytwarzany jest także przez wiele innych firm, w tym także w Polsce, np. polopiryna.

Wciąż odkrywane są nowe zastosowania kwasu acetylosalicylowego, choć wiadomo, że w nadmiarze u niektórych osób może on wywoływać skutki uboczne: krwawienia z przewodu pokarmowego, chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy oraz uszkodzenie nerek. Powikłania tego rodzaju są piętą achillesową tego środka, choć większość ludzi dobrze go toleruje. Wyjątkiem są chorzy na astmę: u niektórych astmatyków połknięcie jednej tabletki tego środka wywołuje gwałtowny i niebezpieczny atak duszności. Cierpi z tego powodu aż 10-20 proc. dorosłych astmatyków. Stąd nazwa tej choroby - astma aspirynowa. Odkrycie genetycznego podłoża tej groźnej reakcji jest zasługą polskich specjalistów: prof. Andrzeja Szczeklika oraz dr. Marka Sanaka z Uniwersytetu Jagiellońskiego, którzy w 1997 r. zostali za to wyróżnieni I nagrodę prestiżowego czasopisma "Lancet".

Lek i środek zaradczy

Polscy naukowcy mają też znaczny udział w badaniach nad mechanizmem działania aspiryny. Wprawdzie najważniejszego odkrycia dokonał prof. John Vane: w 1971 r. wykazał, że kwas acetylosalicylowy hamuje syntezę prostaglandyn - substancji odgrywającej ważną rolę w powstawaniu bólu, za co w 1982 r. otrzymał Nagrodę Nobla. Ten sam uczony udowodnił też, że lek zmniejsza ryzyko zawału serca i niedokrwiennego udaru mózgu: potrafi bowiem blokować zlepianie się się płytek krwi - najmniejszych, bezjądrzastych komórek krwi. Zasługą polskich specjalistów, w tym głównie prof. Andrzeja Szczeklika, jest wykazanie, że aspiryna hamuje również powstawanie trombiny - najważniejszego enzymu krzepnięcia krwi. Chroni w ten sposób przed zakrzepami, często powstającymi w miejscach zawężenia tętnic doprowadzających krew do mięśnia sercowego.

Codzienne przyjmowanie małych dawek aspiryny przez pacjentów z chorobą wieńcową zmniejsza ryzyko powtórnego zawału serca aż o 50 proc. Taką profilaktykę zalecał m. in. prof. Zbigniew Religa. Międzynarodowe badania sugerują, że gdyby każdy mężczyzna po 50 roku życia (najbardziej zagrożony chorobą wieńcową) codziennie zażywał pół standardowej tabletki tego środka, liczbę zawałów na świecie można byłoby zmniejszyć o 100 tys. rocznie. Natychmiastowe podanie leku zalecane jest ludziom już dotkniętym zawałem serca, gdyż może zmniejszyć rozmiary uszkodzenia mięśnia sercowego (rozpuszczając skrzep w zablokowanych tętnicach wieńcowych) .

Jeszcze bardziej zaskakujące jest, że kwas acetylosalicylowy może też zmniejszać ryzyko niektórych chorób nowotworowych. Badania Amerykańskiego Towarzystwa do Walki z Rakiem na 13 tys. osób wskazały, że regularne zażywanie go o 50 proc. zmniejsza ryzyko raka jelita grubego. W 1989 r. uczeni zauważyli, że lek ten często przepisywany pacjentom cierpiącym na zapalenie stawów hamuje wzrost polipa, początkującego uwielu chorych powstanie raka przewodu pokarmowego. Pojawiły się nawet podejrzenia, że aspiryna chroni kobiety przed rakiem piersi, ale nie zostały one w pełni potwierdzone. Podobnie jak nie ma wciąż pewności, czy zmniejsza również ryzyko choroby Alzheimera.

Marzec 1999

Tekst z archiwum "Rzeczpospolitej"

Ten najlepiej sprzedający się środek, zarejestrowany też w Księdze Rekordów Guinnessa, przydatny jest zarówno w leczeniu gorączki i bólów reumatycznych, jak i migreny, bólów zębów oraz w zapobieganiu zawałom serca oraz niektórym nowotworom.

Pozostało 94% artykułu
Nauka
Orki kontra „największa ryba świata”. Naukowcy ujawniają zabójczą taktykę polowania
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Nauka
Radar NASA wychwycił „opuszczone miasto” na Grenlandii. Jego istnienie zagraża środowisku
Nauka
Jak picie kawy wpływa na jelita? Nowe wyniki badań
Nauka
Północny biegun magnetyczny zmierza w kierunku Rosji. Wpływa na nawigację
Materiał Promocyjny
Do 300 zł na święta dla rodziców i dzieci od Banku Pekao
Nauka
Przełomowe ustalenia badaczy. Odkryto życie w najbardziej „niegościnnym” miejscu na Ziemi