Rafa z opon uprzątnięta

W ten sposób nastąpił epilog śmiałego, lecz ryzykownego planu, zapoczątkowanego w latach 80. Miłe złego początki, ale dobre intencje z wolna zamieniały się w katastrofę ekologiczną.

Cztery dekady temu grupa francuskich naukowców wystąpiła z rewolucyjnym – jak się wówczas wydawało – pomysłem utworzenia sztucznej rafy w Morzu Śródziemnym, która byłaby siedliskiem podwodnego życia, ekosystemem dla ryb, skorupiaków, roślin. Zbudowano ją z 25 tys. starych, zużytych opon samochodowych.

Obce ciało w morzu

Ta innowacja nie spełniła jednak pokładanych w niej nadziei, co wykazały skrupulatne badania naukowe zlecone przez AFB – Agence francaise pour la biodiversite.

– W latach 80. i 90. w zasadzie wszyscy – naukowcy, ekolodzy, rybacy, politycy – optowali za utworzeniem „wielkiej rafy oponowej". Miała ona ułatwiać odtwarzanie życia w tym akwenie. Ale nic z tego nie wyszło, pozostało wielkie rozczarowanie, rafa wcale nie pomaga w powiększaniu biomasy – wyjaśnia Eric Duplay, zastępca mera w Antibes.

W rzeczywistości żaden gatunek się tam nie zadomowił na dobre, zaś sama inicjatywa okazała się niebezpieczna. Badania przeprowadzone w 2015 r. wykazały, że opony wydzielają do wody toksyczne składniki zawierające metale ciężkie i węglowodory – wyjaśnia Eric Duplay, zastępca mera w Antibes.

Zaczęto się obawiać, że guma rozłoży się na drobne fragmenty, bardzo trudne do usunięcia. Dlatego od razu po ogłoszeniu wyników badań wydobyto pierwszą partię 2,5 tys. opon. W 2018 r. kolejnych 10 tys. zniknęło spod wody, pozostałe 12,5 tys. – w czerwcu 2019.

Podczas prac rozbiórkowych monitorowano na bieżąco jakość wody, aby jak najmniej zakłócać środowisko. W pewnym oddaleniu od sztucznej rafy, koło wysepki Lerins, na głębokości 20 metrów umieszczono czujniki – chemiczne do wykrywania metali, fizykochemiczne do mierzenia temperatury, zawartości tlenu, fitoplanktonu itp. Natomiast rolę czujników biologicznych spełniały mule.

– Dzikie mule są pod wodą mniej więcej tym, czym na lądzie szczury laboratoryjne. Jeden mul filtruje ok. 10 litrów wody na godzinę, akumulując toksyczne substancje. Umieściliśmy po sto muli w specjalnych klatkach, mając wiedzę o ich stanie zdrowia przed eksperymentem. W ten sposób udało się wytropić niebezpieczne substancje wydzielane przez sztuczną rafę, między innymi metale ciężkie i węglowodory – wyjaśnia Francoise Logues, biolożka z Comite scientifique des iles de Lerins.

Dać szansę naturze

Wydobywane z morza opony są utylizowane, przerabiane na granulki stanowiące kompozyt materiałów budowlanych. Na tę operację AFB przeznaczyła milion euro, Fondation d'Entreprise Michelin – 200 tys. euro.

Niestety, sztuczna rafa oponowa w regionie Antibes to tylko szczyt góry lodowej. We francuskich wodach (dane AFB) sztuczne rafy mają objętość 90 tys. metrów sześciennych. Zrobione są z różnych materiałów, mniej lub bardziej niebezpiecznych dla środowiska. Przy czym jest to bez porównania mniej niż w Japonii, gdzie objętość  sztucznych raf przekroczyła 20 mln m sześc. i są one tworzone w dalszym ciągu.

Schronienie dla ryb

– Po wydobyciu opon z Morza Śródziemnego zostawimy głębiny i dno w spokoju, aby się zregenerowały w naturalny sposób – zapowiada Patrice Francour z Uniwersytetu w Nicei.