Przełomowa operacja oczu w Japonii

70-letnia kobieta cierpiąca na chorobę oczu – zwyrodnienie plamki żółtej – jest pierwszą na świecie pacjentką poddaną tej nowatorskiej terapii. To wielka nadzieja medycyny regeneracyjnej – tkanki i całe organy można będzie odtwarzać dzięki komórkom macierzystym. Ale nie tym pobieranym z zarodków, co budzi ogromne kontrowersje etyczne, lecz wyhodowanym w laboratorium z własnych komórek pacjenta.

W tym przypadku komórki pobrano ze skóry kobiety ?– zajął się tym zespół Masayo Takahashi z Centrum Biologii RIKEN. Takahashi wcześniej przetestowała ten sposób w eksperymentach na myszach i małpach. Ponieważ wszystko poszło dobrze, błyskawicznie zdecydowano się na test z udziałem ludzi.

Szacunek dla odwagi

Zaledwie kilka dni temu japoński zespół uzyskał zgodę na przeprowadzenie tego eksperymentu od komisji bioetycznej japońskiego Ministerstwa Zdrowia. Do operacji przystąpiono natychmiast po otrzymaniu niezbędnej dokumentacji.

Testy będą prowadzone z udziałem sześciu pacjentów ?– zapowiada Masayo Takahashi. Próbki skóry tych ludzi już zostały pobrane.

Wiele będzie zależało od powodzenia pierwszej tego typu operacji na świecie. Podczas trwającego dwie godziny zabiegu w szpitalu w Kobe trzech chirurgów wszczepiło 3-mm fragmenty wyhodowanej w laboratorium siatkówki do oka chorej.

Kobieta cierpi na zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (tzw. AMD). W jednej z postaci tej choroby – tzw. mokrej – dochodzi do nieprawidłowego wzrostu naczyń krwionośnych, co uszkadza część warstw siatkówki. Efektem jesst szybkie pogorszenie wzroku, niejednokrotnie choroba prowadzi do całkowitej ślepoty. Dziś AMD to najczęstsza przyczyna utraty wzroku w krajach rozwiniętych. To dlatego każda próba stworzenia nowej terapii uszkodzeń oka jest tak istotna.

Zabieg prowadził zespół pod kierunkiem Yasuo Kurimoto. – Pacjentka zaakceptowała zagrożenia wynikające z zastosowania eksperymentalnej terapii oraz samego zabiegu – powiedział dr Kurimoto. – Mam wielki szacunek dla jej odwagi, tego, że zdecydowała się poddać nowemu leczeniu.

Na razie wszystko wygląda dobrze. „Po zabiegu nie odnotowaliśmy żadnych poważniejszych problemów ani nadmiernego krwawienia" – poinformował oficjalnie instytut RIKEN.

Komórki dobre ?na wszystko

Tak zwane indukowane pluripotencjalne komórki macierzyste (w skrócie iPSC) to stosunkowo nowy „wynalazek". Kiedy lekarze uświadomili sobie potencjał komórek macierzystych w regenerowaniu organów ciała, pozyskiwanie ich, choć na razie tylko do badań, okazało się sporym problemem. Te najbardziej wartościowe komórki macierzyste, które mogą się zamienić w dowolny rodzaj tkanki naszego ciała, są obecne praktycznie tylko w zarodkach. Jednak pobranie ich oznacza zniszczenie embrionów.

Dlatego naukowcy zaczęli poszukiwać innego źródła uniwersalnych komórek macierzystych. Okazało się, że dorosłe komórki (np. skóry) można tak przeprogramować, że „cofają się w czasie" i zamieniają w komórki macierzyste (a przynajmniej bardzo do nich zbliżone). Pierwszy dokonał tego Japończyk Shinya Yamanaka – w 2006 r. u myszy, a w 2007 r. u ludzi. Yamanaka, który zresztą przedstawiał program badań wspólnie z Masayo Takahashi przed komisją bioetyczną, otrzymał za swoje osiągnięcie Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny w 2012 r. Dotychczas jednak nie wypróbowano działania komórek iPSC z udziałem prawdziwych pacjentów.

Czekamy

Zabieg wykonany przez zespół Yasuo Kurimoto prawdopodobnie nie przywróci wzroku pacjentce. Jest jednak nadzieja, że umieszczone w oku komórki macierzyste zahamują postępy choroby, być może nawet uda się odbudować niewielką część siatkówki.