Kiedy warto iść grupowo do sądu

Możliwość taką dała zainteresowanym [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=58AD67760B4121A362F16DF72DE7E5CB?id=339363]ustawa z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym[/link], która weszła w życie 19 lipca 2010 r. (DzU z 2010 r. nr 7, poz. 44, dalej: ustawa).

Mimo wielu ograniczeń postępowanie grupowe może przyczynić się do poprawy jakości niektórych masowo świadczonych usług konsumenckich. Odpowiedzialność pozwanego wobec całej grupy niezadowolonych klientów będzie znacznie bardziej dotkliwa finansowo niż odpowiedzialność w indywidualnych sporach sądowych. Postępowanie grupowe umożliwia dochodzenie niewielkich kwot, których indywidualne koszty obsługi czyniłyby nieopłacalnym takie postępowanie.

[wyimek]W sprawach o roszczenia pieniężne ich wysokość musi być ujednolicona [/wyimek]

Pozew zbiorowy nie zawsze jest dopuszczalny. Osoby chcące go wnieść musi łączyć związek faktyczny uzasadniający wspólne rozstrzygnięcie ich sprawy w jednym postępowaniu sądowym. Nie może to być zatem dowolnie zebrana grupa, która postanowiła wspólnie występować przed organami wymiaru sprawiedliwości i w ten sposób np. zaoszczędzić sobie wydatków.

[srodtytul]W jakich sprawach[/srodtytul]

W myśl art. 1 ustawy postępowanie grupowe dopuszczalne jest w sprawach, w których chodzi o roszczenia jednego rodzaju, co najmniej dziesięciu osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Roszczeniami jednego rodzaju będą np. roszczenia pieniężne, a ta sama lub taka sama podstawa faktyczna sporu wchodzi w grę, gdy szkoda powstanie w jednakowych okolicznościach w ramach jednego lub większej liczby zdarzeń (np. gdy wiele osób będzie poszkodowanych w jednym wypadku komunikacyjnym lub w wielu wypadkach spowodowanych użyciem niebezpiecznego produktu albo gdy biuro turystyczne nie wywiąże się z umowy). [b]Podstawą postępowania grupowego jest zatem przede wszystkim tożsamość przedmiotu sprawy.[/b]

Nie jest to jedyne ograniczenie. Ustawa ma zastosowanie wyłącznie w sprawach dotyczących ochrony konsumentów, z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.

Istotne jest, że uczestnictwo w postępowaniu grupowym nie ma charakteru obowiązkowego. Ustawa pozostawia uprawnionym decyzję co do przystąpienia do grupy lub indywidualnego dochodzenia swoich praw w odrębnym procesie. Z grupy można także wystąpić bez utraty prawa do indywidualnego dochodzenia swoich roszczeń.

[srodtytul]Dodatkowe warunki[/srodtytul]

Wnosząc pozew zbiorowy, trzeba pamiętać także o nieco innych wymogach formalnych w stosunku do pozwu w postępowaniu zwyczajnym. Przede wszystkim w sprawie o roszczenia pieniężne wysokość indywidualnych roszczeń członków grupy musi zostać ujednolicona – z uwzględnieniem wspólnych okoliczności sprawy. Oznaczałoby to, że niektóre osoby mogłyby uzyskać w takim postępowaniu – zależnie od okoliczności – mniejsze lub większe sumy niż występując z pozwem samodzielnie.

Ustawa przewiduje jednak możliwość ujednolicania wysokości roszczeń w bardzo małych podgrupach, liczących nawet dwie osoby, co w dużym stopniu pozwala na indywidualizację zasądzanych kwot. Inicjatywa co do skorzystania z tej możliwości należy do powodów, ale trzeba pamiętać, że zbytnie rozdrobnienie grupy i indywidualizacja roszczeń mogą skomplikować i wydłużyć całe postępowanie.

[srodtytul]Kto pilnuje [/srodtytul]

Powództwo w postępowaniu grupowym wytacza reprezentant grupy, który formalnie występuje w charakterze strony powodowej. [b]Przed wszczęciem postępowania grupa osób zainteresowanych powinna wybrać jedną osobę do reprezentowania swoich interesów przed sądem.[/b] Może to być jej członek albo powiatowy (odpowiednio – miejski) rzecznik konsumentów, jeśli sprawa leży w zakresie jego kompetencji.

Istotnym ułatwieniem w sprawach o roszczenia pieniężne, w których powód ogranicza się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego, jest odstąpienie przez ustawodawcę od wymogu wykazywania przez powoda interesu prawnego w takim ustaleniu. To znaczne odformalizowanie postępowania w stosunku do indywidualnego pozwu o ustalenie opartego na art. 189 kodeksu postępowania cywilnego.

Spełnieniem tych wymogów w zasadzie nie muszą przejmować się same osoby zainteresowane, a to dlatego, że w postępowaniu grupowym obowiązuje zastępstwo powoda przez adwokata lub radcę prawnego, który w imieniu swoich mocodawców powinien zadbać o poprawność składanego w sądzie dokumentu. Oznacza to, że sami zainteresowani (ich reprezentant) nie mogą sporządzić i podpisać pozwu oraz występować przed sądem. Do pozwu załączona musi być umowa między pełnomocnikiem a reprezentantem grupy, określająca wysokość wynagrodzenia pełnomocnika.

[i]Autor jest prawnikiem w Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów Adamczyk i Spółka w Gdyni[/i]

[ramka][b]Elementy pozwu[/b]

- Pozew zawierać musi – oprócz typowych elementów tego pisma procesowego – także wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym, wskazanie okoliczności uzasadniających taki tryb postępowania (czyli faktów, z których wynikają roszczenia członków grupy) oraz wysokości i zasad ujednolicenia żądanych kwot (w wypadku roszczeń pieniężnych).

- Niezbędne będzie ponadto oświadczenie powoda o tym, że działa on jako reprezentant całej grupy. Do pozwu załączyć należy oświadczenia wszystkich członków grupy o przystąpieniu do niej i wyrażeniu zgody na wspólnego reprezentanta.[/ramka]

[ramka][b]Jaka właściwość[/b]

[b]Postępowanie grupowe należy do właściwości sądu okręgowego, a sprawa podlega rozpoznaniu w składzie trzech sędziów.[/b] \

Co do zasady z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=2E3ABBEF37F583C0DD5F013637DE68DF?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link] powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji (w tym wypadku sąd okręgowy), w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Jeżeli nie ma on miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.

Powództwo przeciwko Skarbowi Państwa wytacza się według siedziby państwowej jednostki, z której działalnością wiąże się roszczenie, a przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi niebędącemu osobą fizyczną – według miejsca ich siedziby.

Od tych zasad istnieją wyjątki, które umożliwiają powodowi wybór sądu. Wybierać można między sądem, którego właściwość wynika z zasady ogólnej, a miejscami alternatywnymi:

- powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału,

- powództwo o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy wytoczyć można przed sąd miejsca jej wykonania,

- powództwo o roszczenie z czynu niedozwolonego wytoczyć można natomiast przed sąd, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę,