Rozprawa przy zamkniętych drzwiach

Procedura sądowa dotycząca spraw o rozwód i o separację jest praktycznie taka sama, z niewielkimi różnicami uzasadnionymi istotą separacji. Sprawy te rozpatruje sąd okręgowy w składzie jednego sędziego zawodowego i dwóch ławników.

[srodtytul]Do jakiego sądu[/srodtytul]

Sprawy o rozwód, a także o separację, rozstrzygają sądy okręgowe. W myśl art. 41 kodeksu postępowania cywilnego pozew rozwodowy lub wniosek o separację należy skierować do tego sądu okręgowego, w którym oboje małżonkowie mieli wspólne miejsce zamieszkania, jeśli choć jeden z nich dalej w tym okręgu przebywa.

Jeżeli małżonkowie nie mieli wspólnego miejsca zamieszkania albo w chwili wnoszenia pozwu żaden z nich nie mieszkał w okręgu sądu, na którego terenie mieli wspólne miejsce zamieszkania, pozew kieruje się do sądu właściwego według miejsca zamieszkania strony pozwanej.

[ramka][b]Przykład[/b]

Żona z dziećmi mieszka w Warszawie, a mąż po rozstaniu – w Częstochowie. Jeśli sprawa rozwodowa ma być wszczęta z inicjatywy żony, musi ona skierować pozew do Sądu Okręgowego w Częstochowie. Jeśli żona nie jest zainteresowana rozwodem, mąż, który chce rozwiązania małżeństwa, musi wnieść pozew przeciwko niej do Sądu Okręgowego w Warszawie.

Jeśli nie ma i takiej podstawy jak miejsce zamieszkania strony pozwanej, bo np. żona, przeciwko której mąż chce wnieść sprawę rozwodową, mieszka na stałe za granicą, musi on skierować pozew do sądu okręgowego właściwego dla jego miejsca zamieszkania jako powoda.

Pozew trzeba złożyć w dwóch egzemplarzach, sąd musi go przesłać pozwanemu mężowi czy żonie. Pozwany ma prawo do złożenia w sądzie, najpóźniej do pierwszej rozprawy, odpowiedzi na pozew.[/ramka]

[srodtytul]W postępowaniu odrębnym[/srodtytul]

Sprawy o rozwód i separację są rozpatrywane w postępowaniu odrębnym od innych spraw cywilnych, rządzącym się własnymi prawami.

W tym samym odrębnym trybie rozpoznawane są sprawy o unieważnienie małżeństwa oraz o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa. Sprawy o rozwód i separację rozpatruje w I instancji sąd w składzie: jeden sędzia zawodowy i dwóch ławników.

Posiedzenia sądowe w tych sprawach odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie strony zażądają zgodnie publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności. Jednakże, co może być dla rozwodzących się istotne, na sali sądowej mogą się znaleźć także osoby zaufania – po dwie z każdej strony (mogą to być zarówno członkowie rodziny, jak i np. znajomi).

W sprawie o rozwód i separację sąd rozstrzyga kompleksowo o wielu sprawach rodziny. Dlatego w czasie procesu o rozwód lub separację nie można wszcząć odrębnej sprawy o zaspokojenie potrzeb rodziny ani o alimenty pomiędzy małżonkami czy alimenty od nich dla ich wspólnych dzieci za czas od wytoczenia sprawy.

Nie można też wszczynać spraw dotyczących władzy rodzicielskiej lub o ustalenie kontaktów z dziećmi.

[srodtytul]Apelacja dla niezadowolonego[/srodtytul]

Od wyroku sądu okręgowego każdy z małżonków może wnieść apelację do sądu apelacyjnego. Najpierw trzeba się zwrócić do sądu o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.

Termin do żądania uzasadnienia wynosi siedem dni, licząc:

– od doręczenia wyroku z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia apelacji, który otrzymuje strona występująca w sprawie bez adwokata czy radcy prawnego, jeśli nie była obecna przy ogłoszeniu wyroku,

– od ogłoszenia wyroku, jeśli małżonek, który chce wnieść apelację, był obecny przy ogłoszeniu wyroku sądu.

Apelację wnosi się za pośrednictwem sądu, który wydał wyrok. Termin do jej wniesienia wynosi dwa tygodnie, a liczy się od dnia doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem małżonkowi, który chce kwestionować wyrok I instancji, albo adwokatowi lub radcy prawnemu, jeśli korzysta z pomocy fachowego pełnomocnika.

Jeśli z jakichś względów niezadowolony z wyroku nie zażądał uzasadnienia, także może wnieść apelację, ale wtedy ma na to tylko dwa tygodnie, licząc od dnia, w którym upłynął termin żądania uzasadnienia. Apelację rozpatruje sąd składający się z trzech sędziów zawodowych.

Od wyroków w sprawach rozwodowych wydanych w II instancji kasacja nie przysługuje. Od 2005 r. takie sprawy do Sądu Najwyższego już nie trafiają.

W apelacji można kwestionować albo cały wyrok, albo niektóre jego postanowienia, np. rozstrzygnięcie dotyczące alimentów na żonę albo na dziecko czy kontaktów z dzieckiem.

[srodtytul]Ponownie w sądzie[/srodtytul]

Tylko zupełnie wyjątkowo wyrok rozwodowy może być podważony w trybie wznowienia postępowania. Wznowienie jest dopuszczalne, gdy np. wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo po zakończeniu postępowania zostały wykryte fakty lub dowody istniejące w toku sprawy, z których strona nie mogła skorzystać, przede wszystkim dlatego, że o nich z różnych względów nie wiedziała, a które mogły mieć wpływ na wynik sprawy.

Powodem wznowienia może być też takie naruszenie przepisów prawa, wskutek którego strona była pozbawiona możności obrony swych praw. Wznowienie postępowania w sprawie zakończonej rozwodem jest zakazane, jeśli jeden z rozwiedzionych ponownie wziął ślub.

Mimo prawomocnego oddalenia żądania pozwu lub separacji każdy z małżonków może ponownie wystąpić z takim żądaniem w razie zmiany okoliczności, które zdecydowały o takim wyniku sprawy.

Gdy np. sąd odmówił rozwodu ze względu na dobro wspólnych małoletnich dzieci, taką okolicznością będzie uzyskanie przez nie pełnoletności.

O rozwód będzie można wystąpić ponownie, gdy przyczyną oddalenia pozwu rozwodowego był sprzeciw wobec rozwodu małżonka niewinnego, a teraz ten małżonek zgadza się na rozwód, lub też gdy ze stałego związku jednego z małżonków urodziło się dziecko i są szanse, że sąd w ponownym procesie rozwodowym uzna, uwzględniając wszystkie konkretne okoliczności, że odmowa zgody na rozwód jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

[srodtytul]Kiedy można się rozmyślić[/srodtytul]

Wyrok wydany w I instancji staje się prawomocny w terminie 14 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem, a jeśli żadna ze stron nie zwracała się o uzasadnienie – w ciągu trzech tygodni od ogłoszenia wyroku. Wyrok II instancji staje się prawomocny po jego ogłoszeniu, ponieważ nie może być już kwestionowany (poza szczególnymi sytuacjami, gdy możliwe jest wznowienie postępowania).

Do chwili uprawomocnienia się wyroku wolno się rozmyślić i cofnąć pozew rozwodowy – jeśli druga strona nie żądała rozwodu, a jeżeli żądała – to już tylko za jej zgodą.