„Mówcie mi Kasandra”. Kubańska Marilyn na czele rewolucji

Powieść „Mówcie mi Kasandra” Marciala Gali łączy w sobie brudny realizm wojenny z opowieścią o transgresji i seksualnym przekroczeniu.

Publikacja: 05.06.2023 03:00

„Mówcie mi Kasandra”. Kubańska Marilyn na czele rewolucji

Foto: Marcial Gala - „Mówcie mi Kasandra”, przeł. Wojciech Charchalis. Wydawnictwo Rebis, Poznań 2023

Każdy, kto czytał odrobinę kubańskiej literatury, musiał zwrócić uwagę na seksualne rozbuchanie jej autorów. Znana nad Wisłą „Brudna trylogia o Hawanie” Pedro Juana Gutierreza (aż dwa polskie wydania, ostatnie z 2019 r.), gdzie orgia goniła orgię; powieści Zoe Valdes o przedrewolucyjnej Kubie – „burdelu Ameryki”; czy wspomnienia homoseksualnego poety i prozaika Reinaldo Arenasa „Zanim zapadnie noc” (świetnie zekranizowane w 2000 r. z Javierem Bardemem w roli głównej).

Trudno powiedzieć, co jest źródłem tego wyuzdania – gorący klimat Karaibów czy może brak wolności w reżimie Fidela Castro i rozpusta jako swoista ucieczka, eskapizm?

Marcial Gala (rocznik 1965) łączy w swej powieści „Mówcie mi Kasandra”, przetłumaczonej przez Wojciecha Charchalisa, dwa porządki. Pierwszy to brudny realizm kubańskiej rzeczywistości, z przełomu lat 70. i 80. Bieda piszczy, indoktrynacja jest dalece zaawansowana (rodzice bohatera zostają wezwani do dyrekcji, bo syn napisał niepoprawny, „metafizyczny” wiersz), a jednocześnie chlebem powszednim w tym rzekomo równym społeczeństwie jest rasizm. A policja polityczna ściga wszelkiej maści seksualnych dekadentów, siejących burżuazyjne zepsucie.

Czytaj więcej

Booker 2023. Klinika przeszłości

W takim oto świecie nastoletni Raul trafia do wojska i jedzie do Angoli, gdzie Hawana i Sowieci podsycali rewolucję („żeby spłacić dług zaciągnięty u ludzkości, pomóc innym narodom, tak jak wiele narodów pomogło nam” – mówi oficer polityczny).

Drugi porządek wytwarza bogata wyobraźnia Raula, który w pierwszoosobowej narracji wpuszcza nas do świata swoich fantazji zbudowanych na lekturze „Iliady” i „Odysei”.Stąd tytuł książki – Raul każe nazywać się Kasandrą nie tylko dlatego, że podniecają go mężczyźni i ma w sobie pierwiastek kobiecy, ale też jak trojańska Kasandra ma dar widzenia przyszłości. Wie choćby, kto, kiedy i jak umrze. Widzi duchy wrogów, a także zna losy równoległe kobiet, które zostawili żołnierze w domach.

Nie zdradza tego nikomu, i tak nikt by nie uwierzył. Towarzysze go gnębią, przez blond włosy nazywają Marilyn Monroe, choć zdarzają się momenty magiczne, np. gdy opowiada im o wojnie trojańskiej, a ci słuchają jak zaklęci.

Czytaj więcej

Nowa książka Orhana Pamuka. Zaraza autorytaryzmu

Raul jest figurą transgresyjną, spomiędzy płci, spomiędzy żywych i umarłych, a także spomiędzy ras i klas: ojciec był z biednej, lecz bielszej rodziny (co, jak wyjaśnia w posłowiu tłumacz, na Kubie ma niebagatelne znaczenie), z kolei wyżej usytuowana społecznie matka miała ciemną skórę.

To powieść niezwykła, ale też brutalna, oparta na seksualnych przekroczeniach (Raul ma romans z kapitanem albo może należałoby powiedzieć, że jest przez niego wykorzystywany). Przede wszystkim jednak literacko przemyślana i znakomicie podparta homeryckim uniwersum.

Każdy, kto czytał odrobinę kubańskiej literatury, musiał zwrócić uwagę na seksualne rozbuchanie jej autorów. Znana nad Wisłą „Brudna trylogia o Hawanie” Pedro Juana Gutierreza (aż dwa polskie wydania, ostatnie z 2019 r.), gdzie orgia goniła orgię; powieści Zoe Valdes o przedrewolucyjnej Kubie – „burdelu Ameryki”; czy wspomnienia homoseksualnego poety i prozaika Reinaldo Arenasa „Zanim zapadnie noc” (świetnie zekranizowane w 2000 r. z Javierem Bardemem w roli głównej).

Trudno powiedzieć, co jest źródłem tego wyuzdania – gorący klimat Karaibów czy może brak wolności w reżimie Fidela Castro i rozpusta jako swoista ucieczka, eskapizm?

Pozostało 80% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Literatura
Nagroda im. Wisławy Szymborskiej dla Magdaleny Bielskiej
Literatura
Festiwal i Rok Czesława Miłosza. Jakich spodziewać się premier?
Literatura
Miłosz Festival startuje 30 czerwca w Krakowie
Literatura
Barbara Nowacka wyrzuciła z lektur pisarza, który przestrzegał przed modelem PiS. I sobą
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Literatura
Pośmiertne gry z Marquezem, czyli czego nie przegapić na Big Book Festivalu