[wyimek]Wino jest mlekiem starców (Platon)[/wyimek]
BUŁGARIA.
Ten kraj produkuje praktycznie wszystkie rodzaje win, także naśladujące malagę i maderę. Winiarstwo rozwija się w kilku regionach: Dolina Róż, Melnik, Stara Zagora – Sliven, Płowdiw, region naddunajski (powstaje tam czerwona Gamza), na wybrzeżu czarnomorskim powstaje biały Dimiat. Czerwone wina bułgarskie z reguły są lepsze od białych. Spośród dostępnych u nas najniższej klasy są wina sprzedawane pod handlową marką „Sophia”.
BURGUNDIA.
Winnice rozciągają się na zachodnim brzegu Sony, od Dijon do Villefranche-sur-Saone. Region Beaujolais historycznie, geograficznie i gastronomicznie należy do południowej Burgundii.
CAHORS.
Słodkie, czerwone francuskie wina znad rzeki Lot. Do niedawna w ZSRR, obecnie także w Gruzji i Mołdawii, również wytwarzane są wina o nazwie Cahors, a ściślej Kagor – są prawie czarne.CHABLIS. Najbardziej na północ wysunięte winnice Burgundii. W XII wieku cystersi z opactwa Pontigny doprowadzili to białe wytrawne wino do perfekcji.
CHAMBERTIN.
Jedno z najsłynniejszych win świata, czerwone, wytrawne. W VII wieku diuk Burgundii ofiarował opactwu Beze kawałek ziemi, mnisi zasadzili na nim winorośl. Winniczka klasztorna sąsiadowała z posiadłością niejakiego Bertin, ten zaś, biorąc przykład z opactwa, też zasadził winnicę na swoim „champ”, czyli polu; na „champ Bertin”. Ulubione wino Napoleona.
[wyimek]Nie znam niczego poważniejszego na tym padole niż uprawa winorośli (Wolter)[/wyimek]
CHATEAU LAFITE-ROTHSCHILD.
Słynne czerwone wytrawne wino z okolic Medoc, a więc Bordeaux. W 1858 r. posiadłość kupił baron Rothschild. Wino bez trudu przechowuje się w butelkach do 40 lat.
CHATEAU-PETRUS.
Sławne czerwone wytrawne wino z regionu Bordeaux.
CHATEAUNEUF-DU-PAPE.
Dosłownie: nowy zamek papieża. Majestatyczny zamek z XIV wieku na lewym brzegu Rodanu, wybudowany w okresie, gdy Stolica Apostolska została przeniesiona (na krótko) do Francji. Nazwę przeniesiono na trunek z pobliskich winnic. Tamtejsze czerwone wytrawne są perłą regionu Cotes-du-Rhone. Wino powstaje z kilkunastu odmian razem fermentowanych.
CHIANTI.
W Toskanii chianti jest zwyczajnym stołowym winem, wytrawnym, prawie zawsze czerwonym; w restauracjach Florencji często podawane jest młode chianti w karafkach. Na świecie zyskało sławę jako wino w fantazyjnych flaszach oplatanych słomą (nie habit czyni mnicha). Najlepsze chianti rozlewane jest do butelek typu bordeaux. Niecały zbiór od razu trafia do kadzi, 10 proc. rozkłada się na słomianych matach i podsusza aż do listopada; potem grona się rozgniata, poddaje fermentacji i dolewa do reszty wina; całość pozostaje w kadziach do wiosny.
[wyimek]Wino jest odpowiedzią ziemi na zaloty słońca[/wyimek]
CHIARETTO.
Bardzo popularne we Włoszech różowe wino znad jeziora Garda.
CHIKLE.
Pierwsi winiarze, jeszcze przed rokiem 1600, przybyli z Hiszpanii, druga fala, po roku 1850 – z Francji. W Chile uprawia się szlachetne szczepy europejskie. Istnieją trzy główne winiarskie regiony: między pustynią Atacama i rzeką Chaopa; w dolinach Aconcagua i Maipo w okolicy Santiago; między rzekami Bio-Bio i Maule. Wina z Chile robią furorę w Europie.
CIENKUSZ.
Inaczej lura – z łacińskiego „lora”; specyfik znany już w starożytności, tak o nim pisze Marcus Porcius Cato w dziele „O gospodarstwie wiejskim”: „Następnie ubij [wytłoczyny] i udeptaj do wysmołowanej kadzi albo też do wysmołowanego basenu na odpadki z winogron. Nakaż zalać go starannie, abyś miał co dać wołom zimową porą. Możesz – jeśli wola – [wytłoczyny] cokolwiek przepłukać wodą. Będzie z tego cienkusz do picia dla czeladzi”.
CARTON-CHARLEMAGNE.
Słynny biały, wytrawny burgund z regionu Beaune, praktycznie nie do kupienia w żadnym ze sklepów ze względu na mikroskopijną produkcję. Winnica leży na tak stromym zboczu, że po większych opadach trzeba wnosić na grzbiecie ziemię spłukaną z górnych tarasów. Winnica należała do Karola Wielkiego, stąd nazwa: Charlemagne.
[wyimek]Humor jest wodą niebiańską pomieszaną z ziemskim winem[/wyimek]
COTE-ROTI.
Maleńki region na prawym brzegu Rodanu, długości 7 km, szerokości 400 m. Czerwone wino powstaje z białych winogron Viognier (20 proc.) i czerwonych Syrah.
COTES DU RHONE.
Region wzdłuż obydwu brzegów Rodanu (Rhone), od Vienne do Avognonz. Produkowana jest cała gama win, łącznie z musującymi.
COTNARI.
Białe, deserowe wino rumuńskie, niegdyś dorównywało sławą tokajowi. Pochodzi z winnic na stokach Karpat, niedaleko starożytnego miasta Lasi. Nalewane jest do charakterystycznych butelek z długą szyjką o nietypowej objętości 60 cl.
CYPR.
Wino tłoczone jest tam od 5 tys. lat. W Europie wina cypryjskie zasłynęły podczas wypraw krzyżowych. W XIX wieku, gdy europejskie winnice rujnowała plaga filoksery, winnice cypryjskie ona ominęła. Najsłynniejszym winem cypryjskim jest Commandaria, złote, słodkie. Pochodzi z winnic zasadzonych przez templariuszy w okolicach Limasol, tylko 20 wiosek na stokach górskiego pasma Troodos ma prawo tłoczyć to wino z mieszaniny winogron białych i czerwonych.
FALERNO.
Najsłynniejsze wino w epoce rzymskiej. Współczesne Falerno, czerwone i białe, produkowane jest na północ od Neapolu.
GALLO.
Środek Kalifornii zajmuje wielka dolina San Joaquin, 650 na 150 km. Najwięcej winnic posiadają tam bracia Gallo, do nich należy największy na świecie zakład winifikacji i największa w zachodnich Stanach wytwórnia butelek. Bracia Gallo położyli wielkie zasługi w podnoszeniu jakości wina. Produkują wszystkie rodzaje wina.GEWURZTRAMINER. Nazwa oznacza wino korzenne. Białe wytrawne ze szczepu Traminer, tłoczone w Alzacji i w Tyrolu.
GRECJA.
W starożytnej Grecji wino symbolizowało cywilizację. Współcześnie winorośl uprawiana jest we wszystkich regionach kraju, na kontynencie i na wyspach. W starożytności greckie wina zaprawiano żywicą sosnową, teraz także stosuje się ten zabieg – noszą wówczas nazwę „retsina”.
GRUZJA.
Kraina słynąca z wina już w zamierzchłej starożytności. W miejscowości Czudari rośnie krzew, którego pień ma blisko 60 cm średnicy, co roku rodzi pół tony winogron. W tym kraju występuje około 1400 odmian winogron. Każdy zakątek Gruzji kultywuje własne tradycje i metody winifikacji. Nazwy odmian winogron brzmią egzotycznie: Krakhuna, Tsitska, Tsolikauri. Specyfiką gruzińską jest numerowanie win, na przykład Tsolikauri nr 7, Gurdjaani nr 3, Teliani nr 2; numery odpowiadają właściwościom wina. Najsłynniejsze gruzińskie wino to Tsinandali, zarówno białe, jak i czerwone.
HERMITAGE.
Słynne wytrawne wino z regionu Cotes du Rhone, czerwone i białe. Nazwa pochodzi od pustelni (ermitaż) założonej przez rycerza Gasparda ze Sterimbergu.
[wyimek]Najgorsze wina zawsze można przedestylować na najlepsze wódki (Thomas Jefferson)[/wyimek]
HIPOKRAS.
Słynny trunek średniowiecza, do wina – białego, różowego, czerwonego, bez różnicy – dodawano miód i przyprawy – gałkę muszkatołową, goździki, cynamon; zamożni pijali hipokras z tartym bursztynem lub perłami.
JEREZ.
Słynne hiszpańskie wino z okolic miasteczka Jerez de la Frontera, między Kadyksem a Sewillą. Francuska nazwa – xewres, angielska – sherry. Po winobraniu owoce suszone są kilka dni na słońcu. Fermentacja następuje pod wpływem specjalnego gatunku drożdży, niewystępującego gdzie indziej. W grudniu młody jerez trafia do dębowych beczek napełnionych w trzech czwartych. Beczka z jerez nazywa się „solera”, mieści 480 litrów. Jerez dzieli się na trzy wielkie rody: Fino – wino lekkie, jasne, zawiera 15 proc. alkoholu; Amontillado – ciemniejsze, cięższe, zawiera 18 proc. alkoholu; Oloroso – najciemniejszy, najcięższy.
JOHANNISBERG.
Słynna winnica na prawym brzegu Renu koło Wiesbaden. Produkuje białe wytrawne o wspaniałym bukiecie.KIR. Białe wino z dodatkiem soku z czarnej porzeczki.
LACRIMA CHRISTI.
„Łza Chrystusa”. Białe wino, wytwarzane niegdyś na potrzeby królów Neapolu z winogron rosnących na zboczach Wezuwiusza. Obecnie pod tą nazwą sprzedawane jest pospolite białe wino; winnice na stokach Wezuwiusza już nie rosną, to zbyt niebezpieczne.LIEBFRAUMILCH. „Mleko Matki Boskiej”. Białe, półwytrawne wino niemieckie, z Hesji, oprócz nazwy nie odznacza się niczym szczególnym.
MADERA.
Słynne wino z portugalskiej atlantyckiej wyspy o tej nazwie. W XVII wieku eleganckie damy perfumowały chusteczki maderą. Obecnie głównymi odbiorcami są kraje skandynawskie, Wielka Brytania i Ameryka Północna. Istnieje kilka typów madery, od wytrawnej do słodkiej, od koloru jasnej słomy do ciemnego bursztynu.
MALAGA.
Słodkie wino hiszpańskie z okolic miasta Malaga w Andaluzji. Ma głęboką brunatną barwę. W ubiegłym stuleciu, i dawniej, świat zachwycał się malagą, obecnie straciła ona na popularności; jednak mistrzowie rondla nie mogą się bez niej obejść, żeby wspomnieć choćby indyka w maladze.
MAŁMAZJA.
W „Encyklopedii staropolskiej” Zygmunta Glogera pod tym hasłem czytamy: „Tak nazywano w Polsce wina greckie i w ogóle południowe, tj. nie madziar czy węgierskie, ani reńskie i francuskie, ale: zabałkańskie, sycylijskie, kanaryjskie i hiszpańskie. Nazwa pochodzi od miasta Malwazyi w Morei greckiej. Najwięcej małmazyi dostarczały wyspy Kandia (Kreta) tudzież okolice miasta Napoli di Malvasia w Morei. Polacy przedkładali małmazyję nad wina zachodniej Europy. Największym centrum handlu małmazyją był Lwów”.
CHATEAU MARGAUX.
Czerwone, wytrawne, jedno z najsłynniejszych win Bordeaux.
MASSANDRA.
Miejscowość koło Jałty. Tamtejsze piwnice mogą pomieścić miliony butelek. Z rozkazu cara Mikołaja II pod koniec XIX wieku powstał tam ośrodek handlowo-doświadczalny. W kwietniu 1990 roku sprzedano na aukcji w londyńskim Sotheby’s 13 000 butelek z carskiej kolekcji w Massandra, założonej w 1830 roku. Oprócz carów, w okolicy winnice posiadały rodziny kniaziów Woroncowów i Golicynów. Kniaź Golicyn jest ojcem nowoczesnego winiarstwa w Rosji i na Ukrainie.MEDOC. Miejscowość i wina – wyłącznie czerwone wytrawne – z regionu Bordeaux.
MERSAULT.
Wspaniały biały wytrawny burgund ze szczepu Chardonnay; istnieją również świetne czerwone wina Mersault, jednak przyćmiewa je sława wielkiego białego brata.
MISTELLA.
W języku francuskim słowo „mistelle” oznacza moszcz, do którego dodano kilka proc. czystego spirytusu gronowego, aby zatrzymać fermentację. Powstaje w ten sposób wino bardzo słodkie, bardzo mocne, ale nie bardzo dobre. Algieria przed 1958 rokiem (tzn. przed uzyskaniem niepodległości) była największym na świecie producentem tego specyfiku. Dostarczała go głównie francuskim producentom fałszywych mader i malag. Na polskim rynku jeszcze w latach 70. XX wieku dostępna była algierska „mistelle” pod nazwą „Mistella”.
[wyimek]Wino stwarza potrójną komunię: z ziemią, z której pochodzi; z nim samym, gdy je pijemy; z innymi, gdy o nim rozmawiamy (Paul Claudel)[/wyimek]
MONTBAZILLAC.
Słodkie białe wino znad rzeki Dordogne we Francji.
MONTRACHET.
Nieoficjalnie jest to „grand seigneur” białych wytrawnych burgundów. Wytwarzany jest tylko w dwóch winnicach: Puligny-Montrachet i Chassagne-Montrachet, w sumie zajmują one 7 hektarów; pachnie miodem, orzechami, miętą i Bóg jeden raczy wiedzieć, czym jeszcze.MOZELSKIE. Wina te biorą nazwę od rzeki Mozeli wpadającej do Renu w Koblencji. Istnieją wina mozelskie rodem z Luksemburga, Francji i Niemiec.
MURFATLAR.
Białe, deserowe wino rumuńskie (bywają też czerwone, wytrawne), z regionu Dobrudży. Wino to otrzymało niezliczoną ilość medali na międzynarodowych konkursach. W Murfatlar znajduje się stacja botaniczno-enologiczna pracująca na potrzeby rumuńskiego winiarstwa.
NAPA.
Dolina na północny wschód od San Francisco. Pochodzi stamtąd duża część najlepszych win kalifornijskich, tłoczą je renomowane „wineries” założone w połowie XIX wieku: Charles Krug, Louis M. Martini, Beringer Bros, Beaulieu, Inglenook.
ORVIETO.
Bardzo popularne we Włoszech białe wino z okolic Orvieto. Winorośl rośnie tam pomieszana z drzewami owocowymi, warzywami, wspina się na murki, tworzy pergole; wszystko to razem stwarza wrażenie niepowtarzalnego bałaganu zwanego „cultura promiscula”; do sprzedaży trafiają często w butelkach oplecionych słomą.
PINEAU DES CHARANTES.
Pod koniec XVI wieku roztargniony (?) robotnik w jednej z piwnic w Cognac wlał niechcący świeży moszcz z winobrania do beczki zawierającej nieco koniaku. W nocy stał się cud: moszcz uległ sklarowaniu, a wino było słodkie. Obecnie produkuje się kilkadziesiąt tysięcy hektolitrów tego najprawdziwszego nektaru. Wino to trafiło do powszechnej sieci handlowej dopiero po I wojnie światowej.POMEROL. Winnica na prawym brzegu rzeki Dordogne, sąsiadująca z Saint-Emilion, do końca XIX wieku pozostawała w cieniu tego ostatniego. Pomerol jest zawsze winem czerwonym, wytrawnym; najsłynniejszy pomerol to bez wątpienia legendarny Chateau Petrus.
POMMARD.
Najbardziej znany burgund na świecie, wyłącznie czerwony, wytrawny; dojrzały pachnie truflami.
PORTO.
Najsłynniejsze portugalskie wino wcale nie powstaje w Porto, ale 100 km od tego miasta, w górnym biegu rzeki Douro, w dolinie osłanianej pasmami Marao i Monte Muro. Wielka historia tego wina zaczęła się od wojen francusko-angielskich. Za czasów Ludwika XIV Anglicy zabronili wwozu na swoje terytorium win z Akwitanii. W 1703 roku podpisali z Portugalią monopolistyczny traktat, na mocy którego angielska wełna trafiała do Portugalii w zamian za portugalskie wino. Anglicy czuwali nad jakością wina przeznaczonego wyłącznie na ich rynek. Ulokowali się w porcie Porto u ujścia rzeki Douro, zakładając tam faktorie handlowe. Z czasem przenieśli się na lewy brzeg rzeki, gdzie powstało nowe miasto – Vila Nova de Gaia. Stało się ono faktycznie ośrodkiem handlu winem porto. Tam przechowywano ogromne zapasy. Wina porto są mieszankami różnych odmian winogron z różnych winnic i lat – cierpliwie przygotowywanymi w piwnicach Vila Nova de Gaia. Porto może być od wytrawnego do słodkiego.
RHEINGAU.
Pasmo wzgórz nad Renem, niedaleko Wiesbaden, pochodzą stamtąd znakomite wina białe wytrawne, półwytrawne i słodkie.
RIOJA.
Region winiarski w Hiszpanii, w okolicy miasta Pampeluna. Nazwa pochodzi od małej rzeczki Oja (rio Oja) wpadającej do Ebro. Są to wina czerwone i białe, przypominają Bordeaux, ponieważ w XIX wieku setki winiarzy przeniosło się z tego francuskiego regionu za Pireneje.
ROMANE-CONTI.
Sława Burgundii. Winnica, w której powstaje to czerwone wytrawne wino, zajmuje zaledwie jeden hektar i 80 arów. Madame de Pompadour rywalizowała o kupienie tej winnicy z księciem de Conti – kupił książę. Winnica uratowała się przed filokserą w XIX wieku, toteż aż do dziś wszystkie krzewy pochodzą w niej w prostej linii od tych, które zasadzili mnisi 1200 lat temu. Tego wina nie można spotkać w żadnym sklepie.
SAINT-EMILION.
Perła win Bordeaux, czerwone, wytrawne, pachnące truflami, potrafi leżakować do pół wieku.
SANGRIA.
Tradycyjny hiszpański napój winny, przygotowywany z dodatkiem pomarańcz, cytryn, jabłek, lodu, mięty, cukru. Sangrię podaje się do stołu, jak też między posiłkami.
SAUTERNES.
Niewielki region na lewym brzegu Garonny, produkuje słynne słodkie wina białe.
[wyimek]Posiłek bez wina jest jak dzień bez słońca (Louis Pasteur)[/wyimek]
TOKAJ.
Jedno z najsłynniejszych win świata. Powstaje z winogron odmiany Furmint nad rzeką Bodrog. Najtańszy jest Tokaj Szamorodni – nazwa pochodzi od polskiego „samorodny”. Rzadszy i droższy jest Tokaj Aszu (wyborowy). W jego przypadku do tłoczenia trafiają grona dotknięte pleśnią szlachetną; zebrane owoce rozkłada się na wielkich stołach, wybiera pomarszczone grona spośród najbardziej dojrzałych kiści i wrzuca do prasy; w rezultacie powstaje coś w rodzaju pasty, ciasta, zaczynu, jest on dodawany w odpowiednich proporcjach do moszczu wyciśniętego z normalnych winogron. Ilość tego zaczynu wyszczególniona jest na etykietce. Jednostką miary są puttonyos – kosze mieszczące 25 kg owoców, używane podczas winobrania. W zależności od liczby puttonyos dodanych na beczkę, otrzymuje się Tokaj oznaczany jako „Aszu 1 puttonyos” – aż do „Aszu 6 puttonyos”. Im więcej puttonyos, tym wino droższe. Dojrzewa w małych beczkach mieszczących 136 litrów.
CHATEAU-D’YQUEM.
Najlepsze słodkie wino z regionu Sauternes, a może w ogóle na świecie. Ma kolor złota. Z jednego hektara produkuje się zaledwie 9 hektolitrów, praktycznie z jednego krzewu – kieliszek wina. W latach pochmurnych, wilgotnych i chłodnych Chateau-d’Yquem deklasuje swój nektar, sprzedaje taniej i pod inną nazwą.
