Antares zbadany jak Słońce

Brytyjscy naukowcy opracowali niezwykle precyzyjny opis innej gwiazdy niż Słońce.

Aktualizacja: 06.09.2017 14:17 Publikacja: 05.09.2017 18:23

VLT należy do Obserwatorium Paranal na szczycie Cerro Paranal (2635 m n.p.m.) w Chile

VLT należy do Obserwatorium Paranal na szczycie Cerro Paranal (2635 m n.p.m.) w Chile

Foto: AFP

Do tej pory jedyną szczegółowo przebadaną gwiazdą było Słońce. Korzystając z należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego teleskopu VLT, naukowcy stworzyli precyzyjny obraz oddalonego od nas o ok. 550 lat świetlnych czerwonego supergiganta Antaresa. Pierwszy raz powstała mapa prędkości przepływu materii w atmosferze gwiazdy innej niż Słońce. Naukowcy nieoczekiwanie odkryli turbulencje monstrualnie rozszerzonej atmosfery.

Gwiazda Antares jest najjaśniejszą gwiazdą w konstelacji Skorpiona – bardzo wyraźnym gwiazdozbiorze na południowej półkuli nieba. Pod koniec lata w Polsce można czasem dostrzec nad horyzontem tylko kilka gwiazd należących do tej konstelacji.

Skorpion to najstarszy z gwiazdozbiorów rozpoznawanych już 5 tysięcy lat temu przez Sumerów. Natomiast nazwę dobrze widocznego na niebie Antaresa nadał grecki astronom i matematyk Ptolemeusz. Międzynarodowa Unia Astronomiczna formalnie zatwierdziła ją dopiero w 2016 roku.

Antares to nadolbrzym o czerwono-pomarańczowym odcieniu, będący w ostatniej fazie swego życia, czekający na eksplozję jako supernowa. Średnica Antaresa jest 883 razy większa od średnicy Słońca. Trudno wyobrazić sobie średnicę Słońca, która w przybliżeniu ma ok. 1,39 mln kilometrów, a co dopiero średnicę przepotężnego Antaresa, wynoszącą aż ok. 1,18 mld kilometrów. Dla porównania, największa znana nam gwiazda o nazwie UY Scuti ma średnicę 2,4 mld kilometrów. Gdyby usytuować Antaresa w miejscu Słońca, jego powierzchnia sięgałaby poza orbitę Marsa.

Antares to gwiazda podwójna. Towarzyszem czerwonego nadolbrzyma jest Antares B, często opisywany przez obserwatorów jako gwiazda o zabarwieniu zielonym. Dzieje się tak, ponieważ w pobliżu znajduje się czerwona gwiazda główna i dlatego błękit składnika B sprawia wrażenie zielonego

Dokładnych badań powierzchni Antaresa z wykorzystaniem Very Large Telescope (VLT) w Paranal Observatory w Chile dokonał zespół astronomów pod kierunkiem profesora Keiichiego Ohnaki z Universidad Católica del Norte z Chile. VLT jest zespołem czterech przestawnych teleskopów, w których zastosowano zwierciadła o średnicy 8,2 metra. Wspomagają je mniejsze teleskopy pomocnicze, które mogą tworzyć wirtualny odpowiednik pojedynczego zwierciadła o przekroju nawet do 200 metrów. Pomaga to w obserwacji drobnych szczegółów, których nie dostrzega pojedynczy teleskop.

– Od pół wieku zadajemy sobie pytanie, w jaki sposób gwiazdy, takie jak Antares, tracą szybko masę w końcowej fazie swojej ewolucji – tłumaczy Keiichi Ohnaka – VLT jest jedynym obiektem, który może bezpośrednio zmierzyć przemieszczanie się materii w rozszerzonej atmosferze Antaresa. Dzięki mapowaniu tej gigantycznej gwiazdy będzie można uzyskać odpowiedź na to pytanie. Następnym wyzwaniem będzie zidentyfikowanie przyczyny turbulencji Antaresa.

Na podstawie tych obserwacji astronomowie stworzyli pierwszą dwuwymiarową mapę atmosfery innej gwiazdy niż Słońce. Dzięki VLT powstały też pojedyncze obrazy powierzchni Antaresa o małym zakresie długości fal podczerwonych. Zdobyte informacje pozwoliły zespołowi astronomów obliczyć różnicę między prędkością atmosferyczną gazu w różnych miejscach gwiazdy a średnią prędkością całej gwiazdy.

– W przyszłości ta technika obserwacyjna może zostać zastosowana do różnych rodzajów gwiazd, by badać ich powierzchnię i atmosferę w drobnych szczegółach – reasumuje Ohnaka. – Do tej pory tego typu badania były ograniczone tylko do Słońca. Naukowiec podkreśla, że nowa technika obserwacyjna przyniesie inne spojrzenie na strukturę materii we wszechświecie.

Do tej pory jedyną szczegółowo przebadaną gwiazdą było Słońce. Korzystając z należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego teleskopu VLT, naukowcy stworzyli precyzyjny obraz oddalonego od nas o ok. 550 lat świetlnych czerwonego supergiganta Antaresa. Pierwszy raz powstała mapa prędkości przepływu materii w atmosferze gwiazdy innej niż Słońce. Naukowcy nieoczekiwanie odkryli turbulencje monstrualnie rozszerzonej atmosfery.

Gwiazda Antares jest najjaśniejszą gwiazdą w konstelacji Skorpiona – bardzo wyraźnym gwiazdozbiorze na południowej półkuli nieba. Pod koniec lata w Polsce można czasem dostrzec nad horyzontem tylko kilka gwiazd należących do tej konstelacji.

Pozostało 82% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Kosmos
Astronomowie odkryli tajemnice galaktyki z początku istnienia wszechświata
Kosmos
Astronomowie odkryli najjaśniejszy obiekt we Wszechświecie
Kosmos
Nowe odkrycie astronomów. Ważne pod kątem szukania życia poza Ziemią
Kosmos
Tajemnica czarnych dziur „zombie”
Kosmos
Rosjanin pobił rekord przebywania w kosmosie