[b]Subotnik Ziemkiewicza[/b]
Film Ryszarda Bugajskiego o generale „Nilu” Fieldorfie jest skandaliczny. Jednostronny w natrętnie narzucanych widzowi ocenach, jątrzący i antysemicki.
Trudno zrozumieć, jakim sposobem w półtora roku po zdecydowanym odrzuceniu przez społeczeństwo dekomunizacyjnych szaleństw Kaczyńskich pozwolono, aby za publiczne pieniądze powstał film tak głęboko pisowski, propagujący wersję historii rodem z cuchnących archiwów IPN.
Tym bardziej to bolesne, że zmarnowano szansę na dzieło wielkie – na dzieło, które zamiast dzielić Polaków, łączyłoby by ich. Zabrakło Bugajskiemu scenarzysty na miarę Stefana Chwina, który pokazałby współczesnemu widzowi, że każdy z nas mógł znaleźć się na miejscu Różańskiego, Radkiewicza czy Bieruta, każdy z nas mógł wydać wyrok na Fieldorfa i wyrywać paznokcie świadkom z jego procesu. Reżyser bez powodzenia usiłuje teraz zatrzeć złe wrażenie, opowiadając „Gazecie Wyborczej” jakoby przesłaniem jego filmu ma być iż „to my, Polacy, zabiliśmy Fieldorfa” ? co jest słuszne i równie oczywiste, jak polska odpowiedzialność za Katyń albo wypadki na Wołyniu, ale, niestety, tego deklarowanego przesłania zupełnie w filmie nie widać. Przeciwnie, w sposób zupełnie skandaliczny eksponuje reżyser żydowskie pochodzenie prokurator oskarżającej generała oraz sędziów. W stereotypowy, komiksowy sposób przedstawia też Rosjan (oczywiście wiecznie pijanych), których groteskowe mowy, kierowane do dygnitarzy PRL podkreślać mają wasalny stosunek władzy ludowej wobec NKWD i jej rzekome wyalienowanie ze „zdrowego”, polskiego społeczeństwa, reprezentowanego w filmie przez nieznośnie ubrązowionych AK-owców, głoszących, że „Żydzi wykańczają polskich patriotów”.
Widz, który chciałby czerpać z „dzieła” Bugajskiego wiedzę o PRL nie dowie się, że było to jedyne państwo polskie, jakie w owych warunkach historycznych mogło powstać, nie zrozumie, na czym polegał fenomen władzy ludowej, która, mimo oczywistych niedostatków demokracji, spełniła jednak aspiracje szerokich mas społeczeństwa, umożliwiając masowy awans dzieciom robotniczym i chłopskim. Nie zrozumie tym bardziej procesu dorastania peerelowskich elit do demokratyzacji i transformacji ustrojowej. A przecież temat dawał na to szansę. Zamiast kończyć opowieść śmiercią „Nila”, co słabo się dramaturgicznie tłumaczy, należało centralnym jej punktem uczynić proces rehabilitacyjny w marcu 1989 roku. Aż prosiło się o wprowadzenie do filmu postaci zabiegającego o tę rehabilitację opozycjonisty ? dziecka któregoś ze stalinowskich prokuratorów lub sędziów, który przez marzec 1968, działalność opozycyjną w KOR i podziemnych pismach dochodzi do Okrągłego Stołu, zarazem rewidując swe młodzieńcze zauroczenie marzeniem o świecie bez klas i rasowej nienawiści, jak i pozostając mu jednak wierny ? i odkupując w ten sposób stalinowskie zaangażowanie swych rodziców. Proszę, oto był wielki temat na arcydzieło o polskich losach. Niestety, do realizacji filmu zabrali się ludzie o zbyt ciasnych horyzontach.
