Epidemia koronawirusa zaszkodziła nie tylko finansom przedsiębiorstw, ale również gminom. Dla wielu z nich oznacza to trudności w realizacji takich inwestycji, jak np. budowa drogi czy szkoły.

Poseł Tomasz Olichwer zapytał w interpelacji nr 5149, czy gminy mogą z tego względu liczyć na zwolnienie z VAT. Ministerstwo Finansów potrzebowało więcej czasu na zastanowienie, bo przedłużyło termin odpowiedzi. Jednak ostatecznie okazała się ona negatywna.

Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że problem dotyczy nabyć towarów i usług przez jednostki samorządu terytorialnego (JST) od podmiotów trzecich w związku z prowadzonymi przez nie inwestycjami. Samorządy płacą kwotę brutto – zawierającą VAT. Jednak podatnikami z tytułu tych transakcji nie są samorządy, lecz ich kontrahenci, czyli osoby trzecie, które sprzedają towary i usługi na rzecz JST. To one są zobowiązane do rozliczenia VAT ze sprzedaży.

Czytaj także: Koronawirus: jakie wsparcie dla samorządów

„Tym samym JST nie mogą być zwolnione z VAT od nabywanych do realizacji inwestycji towarów i usług – nie są one bowiem podatnikami VAT z tytułu tych transakcji" – wyjaśnił wiceminister finansów Jan Sarnowski.

Gminom przysługuje co do zasady prawo do odliczenia VAT naliczonego z tytułu zakupów. Jest jednak warunek: dotyczy to tylko zakupów na cele inwestycji, które mają być wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Możliwości odliczenia nie daje natomiast wykonywanie zadań własnych, np. budowa dróg.

Wiceminister przypomniał, że przepisy UE nie przewidują możliwości zwolnienia z VAT sprzedaży dokonywanej przez podmioty trzecie na rzecz samorządów. Organy UE podjęły natomiast wiele inicjatyw, by wzmocnić krajowe systemy opieki zdrowotnej i powstrzymać rozprzestrzenianie się wirusa, ale także złagodzić skutki społeczno-gospodarcze. W Polsce przykładem tego jest rozporządzenie ministra finansów z 25 marca 2020 r. w sprawie stosowania stawek obniżonych.

Wprowadzona została zerowa stawka VAT dla nieodpłatnych dostaw towarów związanych z ochroną zdrowia, takich jak środki dezynfekujące, leki i testy diagnostyczne, środki ochrony indywidualnej – maseczki, okulary ochronne, kombinezony, ochraniacze na buty, czepki, rękawice.

Stawkę zerową można stosować także do darowizn sprzętu komputerowego w postaci tabletów i laptopów przeznaczonego dla placówek oświatowych w związku ze zdalnym nauczaniem.

W odpowiedzi na interpelację nr 7177 ministerstwo wyjaśnia, że już na początku epidemii podjęto działania w obszarze finansów samorządowych, zawarte w ustawie z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19. Dotyczą one m.in. nadania większych uprawnień organom wykonawczym jednostek samorządu terytorialnego oraz zmiany przeznaczenia rezerwy celowej.

W specustawie z 4 czerwca przewidziano z kolei m.in. zwiększenie płynności finansowej samorządów poprzez wprowadzenie możliwości wcześniejszego przekazywania w 2020 r. subwencji ogólnej z budżetu państwa.