Bajki bez cenzury

Dawno, dawno temu – a dokładnie w 1901 roku – na farmie w Kansas przyszedł na świat wizjoner, który odmienił krainę bajek. Nazywał się Walt Disney i wymyślił ulubionych bohaterów dziecięcej widowni: Myszkę Miki, Kaczora Donalda, Goofy’ego, Psa Pluto. Udowodnił, że filmy rysunkowe nie są pośrednią formą sztuki, przy okazji ucząc najmłodszych życzliwości wobec innych, szacunku dla pracy, przyjaźni i miłości. Mijały lata. Imperium Disneya skostniało.

Aż pewnego dnia pojawił się zielony ogr o imieniu Shrek i narobił w królestwie Disneya bałaganu. Puszczał wiatry w swym bajorku i zachowywał się ordynarnie. Ale przy tym ożywiał zmurszałe schematy, kpiąc z baśniowej tradycji. Koniec.

Tę bajkę znamy wszyscy – w powszechnej świadomości historia filmu animowanego zaczyna się na kreskówkach Disneya dla całej rodziny, a kończy wraz z nadejściem błaznującego Shreka. W tym tygodniu będzie okazja obejrzeć bajki, które przeczą temu stereotypowi. Dzieci należy położyć spać. A rodzice niech siadają przed telewizorem.

Animacja dla dorosłych ma różne oblicza. Może być wyrafinowanym kinem autorskim lub szokować dowcipami, kpić z konwenansów i tematów tabu. Pierwszy nurt reprezentuje pokazywane w Canal+ „Persepolis”. Film wyreżyserowała Marjane Satrapi. Ta ilustratorka i autorka komiksów urodziła się w 1969 roku w Teheranie, w inteligenckiej rodzinie. Jednak ze względu na burzliwe przemiany w kraju (rewolucję ajatollaha Chomeiniego, która obaliła szacha, a także krwawą wojnę z Irakiem) w 1984 roku wyjechała do Europy, by ostatecznie osiąść we Francji.

[srodtytul]Między komiksem i autobiografią[/srodtytul]

Po latach na emigracji (między 2000 a 2004 rokiem) Satrapi stworzyła powieść graficzną „Persepolis”, w której opowiedziała o swoim dzieciństwie w Iranie i pierwszych latach na obczyźnie. Sukces książki sprawił, że wraz z Vincentem Paronnaud zdecydowała się przenieść ją na duży ekran. Rysunki są proste, czarno-białe. Kolor pojawia się jedynie na chwilę. Można odnieść wrażenie, że ogląda się ożywione paski komiksowe z gazet. Powstał wyjątkowy mariaż popkulturowej estetyki (komiks) z kinem autorskim (autobiograficzna treść).

Forma filmu przełamuje wszelkie bariery – polityczne, religijne i kulturowe. Życie bohaterki nabiera uniwersalnego wymiaru, a animacja układa się w opowieść o cenie, jaką trzeba zapłacić za wewnętrzną wolność. Choć Satrapi nasyca fabułę nostalgią za utraconą ojczyzną, potrafi zachować zdrowy dystans do opowiadanej historii – nie popada w sentymentalizm. Za to w serii scenek obyczajowych inteligentnie wykpiwa autorytarny Iran i dowcipnie krytykuje świat Zachodu.

[srodtytul]Przełamując rysunkowe konwenanse[/srodtytul]

Obrazoburczą satyrę możemy za to poznać dzięki „1000 złych uczynków” – nowemu serialowi Bartka Kędzierskiego, autora popularnego cyklu „Włatcy Móch”. Akcja rozpoczyna się na początku XXI wieku. Ludzie cieszą się z wkroczenia w trzecie millenium, ale w piekle nikt nie ma powodów do radości. Lucyfer postanowił rozliczyć swoich podwładnych z postawionych przed nimi zadań. Czarty muszą przedstawić listę własnych osiągnięć. Dla niektórych będzie to okazja do awansu, ale piątka demonów, którym w ostatnim czasie powinęła się noga, zostaje ukarana. Muszą zamieszkać na Ziemi i przyjąć ludzką postać.

Będą mogli wrócić do piekła, gdy 1000 ludzi, w ciągu 1000 dni popełni... 1000 złych uczynków. Co ważne – nie mogą używać diabelskich sztuczek, więc by osiągnąć cel, podszywają się pod typową rodzinę z przedmieścia. I tak na osiedle nowych domków przy ulicy Biszkoptowej wprowadza się familia Rogowieckich. Głowa rodziny Maurycy naciąga biednych na ubezpieczenia.

Jego żona Marysia sieje intrygi wśród sąsiadek. Córka Natalia uwodzi kolegów i prowokuje nauczycieli. Synek Kubuś męczy zwierzątka, a Pysio, który codziennie budzi się jako inny zwierzak, roznosi wściekliznę. „Serial jest skierowany do dojrzałego widza” – mówi Bartek Kędzierski, dodając, że język bohaterów jest „bardzo potoczny, czasem slangowy i wulgarny”.