Prawo pobytu dla członka rodziny obywatela UE - wyrok TSUE

Warunki przyznawania wspomnianego prawa pobytu nie mogą być bardziej rygorystyczne niż warunki przewidziane w dyrektywie w sprawie prawa obywateli Unii do swobodnego przemieszczania się - uznał  dziś Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Toufik Lounes, obywatel algierski, przybył do Zjednoczonego Królestwa w 2010 r. na podstawie 6-miesiącznej wizy wjazdowej, a po upływie okresu jej ważności przebywał na terytorium brytyjskim nielegalnie. P. Ormazabal, obywatelka hiszpańska, przybyła do Zjednoczonego Królestwa w 1996 r. w celu odbycia studiów. Nadal przebywa w tym państwie członkowskim, od 2004 r. pracując w pełnym wymiarze czasu pracy. W 2009 r. wskutek nabycia obywatelstwa brytyjskiego została obywatelką Zjednoczonego Królestwa, zachowując przy tym obywatelstwo hiszpańskie.

W 2014 r. T. Lounes i P. Ormazabal zawarli związek małżeński. W następstwie zawarcia tego związku T. Lounes złożył wniosek o wydanie mu karty pobytu jako członkowi rodziny obywatela Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).

Pismem z dnia 22 maja 2014 r. brytyjski minister spraw wewnętrznych poinformował T. Lounesa o oddaleniu jego wniosku. W piśmie tym wskazano, że zgodnie z prawem brytyjskim transponującym dyrektywę w sprawie prawa obywateli Unii do swobodnego przemieszczania się1, z chwilą nabycia obywatelstwa brytyjskiego P. Ormazabal przestała być uznawana za „obywatelkę EOG". W rezultacie T. Lounes nie mógł domagać się wydania mu karty pobytu jako członek rodziny obywatela EOG.

T. Lounes zaskarżył decyzję z dnia 22 maja 2014 r. do High Court of Justice (England and Wales) [wysoki trybunał (Anglia i Walia)]. Mając wątpliwości w przedmiocie zgodności tej decyzji oraz przepisów brytyjskich z prawem Unii, wspomniany sąd zwrócił się z tą kwestią do Trybunału Sprawiedliwości.

W dzisiejszym wyroku Trybunał przypomniał na początku, że przepisy dyrektywy nie przyznają członkom rodziny obywatela Unii będącym obywatelami państwa trzeciego praw autonomicznych, a jedynie prawa pochodne wynikające z praw przysługujących obywatelowi Unii wskutek skorzystania przez niego z prawa do swobodnego przemieszczania się.

Trybunał zauważył następnie, że na gruncie dyrektywy beneficjentami przyznanych przez nią uprawnień są obywatele Unii, którzy przemieszczają się do „państwa członkowskiego innego niż państwo członkowskie, którego obywatelstwo posiadają" lub przebywają w takim państwie, jak również członkowie ich rodziny, którzy im towarzyszą lub do nich dołączają2.  Trybunał podkreślił też, że dyrektywa, która reguluje warunki wykonywania przez obywateli Unii prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, nie reguluje pobytu obywatela Unii w państwie członkowskim, którego obywatelstwo on posiada, gdyż obywatelom takim przysługuje bezwarunkowe prawo pobytu na gruncie zasady prawa międzynarodowego. W konsekwencji Trybunał jest zdania, że dyrektywa reguluje jedynie warunki wjazdu i pobytu obywatela Unii w państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie, którego obywatelstwo ów obywatel posiada, i nie daje podstaw do przyznania pochodnego prawa pobytu obywatelom państwa trzeciego, będącym członkami rodziny obywatela Unii, w państwie członkowskim, którego obywatelstwo ów obywatel Unii posiada.

W konsekwencji, pomimo że w rozpatrywanym przypadku panuje zgoda co do tego, iż P. Ormazabal skorzystała z prawa do przemieszczania się i w 1996 r. opuściła Hiszpanię, udając się do państwa członkowskiego innego niż państwo, którego obywatelstwo posiada, a mianowicie do Zjednoczonego Królestwa, oraz że do chwili nabycia obywatelstwa brytyjskiego cieszyła się ona statusem „beneficjenta" dyrektywy, Trybunał stwierdził, że od tej chwili P. Ormazabal przebywa w państwie członkowskim, którego obywatelstwo posiada i w którym – zgodnie z prawem międzynarodowym – przysługuje jej bezwarunkowe prawo pobytu.

Trybunał orzekł w związku z tym, że z chwilą nabycia przez P. Ormazabal obywatelstwa brytyjskiego dyrektywa 2004/38 przestała regulować jej pobyt w Zjednoczonym Królestwie i przestała znajdować zastosowanie do jej sytuacji. Wniosku tego nie zmienia okoliczność, że P. Ormazabal skorzystała ze swobody przemieszczania się i udała się do Zjednoczonego Królestwa, gdzie nadal przebywa, oraz że oprócz obywatelstwa brytyjskiego posiada też obywatelstwo hiszpańskie, gdyż z chwilą nabycia obywatelstwa brytyjskiego P. Ormazabal nie przebywa już w „państwie członkowskim innym niż państwo, którego obywatelstwo posiada" w rozumieniu dyrektywy, i w związku z tym przestała być objęta zakresem pojęcia „beneficjenta". W konsekwencji jej małżonek T. Lounes, będący obywatelem państwa trzeciego, również nie jest objęty tym pojęciem, a w rezultacie nie przysługuje mu pochodne prawo pobytu w Zjednoczonym Królestwie na podstawie tej dyrektywy.

W ocenie Trybunału należy jednak ustalić, czy T. Lounesowi może przysługiwać pochodne prawo pobytu w tym państwie członkowskim na podstawie art. 21 ust. 1 TFUE, które to postanowienie każdemu obywatelowi Unii przyznaje prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich. W tym względzie Trybunał przypomniał, że obywatelowi państwa trzeciego, będącemu członkiem rodziny obywatela Unii, może w określonych przypadkach przysługiwać pochodne prawo pobytu na podstawie tego postanowienia, w zakresie, w jakim jest ono niezbędne do zapewnienia temu obywatelowi Unii możliwości skutecznego korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się oraz z praw, które przysługują mu na mocy wspomnianego postanowienia.

Trybunał orzekł, że w celu zapewnienia skuteczności (effet utile) praw przyznanych obywatelom Unii przez art. 21 ust. 1 TFUE, w szczególności prawa do prowadzenia przez nich życia rodzinnego w przyjmującym państwie członkowskim, co jest możliwe dzięki obecności u ich boku członków ich rodziny, obywatel znajdujący się w sytuacji takiej jak P. Ormazabal mógł korzystać z tego prawa w przyjmującym państwie członkowskim także po nabyciu obywatelstwa tego państwa, przy zachowaniu obywatelstwa państwa pochodzenia, a w szczególności powinien móc rozwijać życie rodzinne wraz ze swoim małżonkiem będącym obywatelem państwa trzeciego dzięki przyznaniu takiemu obywatelowi państwa trzeciego pochodnego prawa pobytu w tym państwie.