Państwowe firmy mocno zagrożone korupcją

Niemal co drugi z menedżerów przedsiębiorstw kontrolowanych przez państwo przyznał, że nadużycia obniżyły w ubiegłym roku ich zysk.

Aktualizacja: 07.09.2018 12:29 Publikacja: 06.09.2018 21:00

Państwowe firmy mocno zagrożone korupcją

Foto: Adobe Stock

Sektor paliwowy, górniczy oraz usługi pocztowe – to tam państwowe przedsiębiorstwa są najbardziej narażone na ryzyko korupcji. Tak wynika z najnowszego raportu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), do którego dotarła „Rzeczpospolita".

O ile łącznie 42 proc. menedżerów wysokiego szczebla w państwowych firmach na świecie (w tym w Polsce) przyznaje, że w ostatnich trzech latach w ich spółkach zdarzały się przypadki korupcji i innych nadużyć, o tyle w sektorze paliwowym wspomina o nich aż 63 proc. badanych, zaś w górnictwie co drugi.

Raport, który analizuje ryzyko korupcji w firmach kontrolowanych przez państwo, określane angielskim skrótem SOE (State Owned Enterprises), jest wynikiem badania opinii 347 top menedżerów państwowych firm oraz przedstawicieli 28 państwowych agencji i ministerstw. Objęło ono 37 państw w większości należących do OECD, w tym Polskę. W naszym kraju według wcześniejszych analiz tej organizacji utrzymuje się największy zakres państwowej własności firm wśród wszystkich krajów OECD.

– Przez lata przyzwyczailiśmy się traktować państwowy majątek jako własność niczyją. To sprawia, że sektor publiczny dużo bardziej niż prywatny jest narażony na nadużycia, w tym korupcję – uważa Jeremi Mordasewicz, ekspert Konfederacji Lewiatan.

Czytaj także: Polska spadła w tegorocznym Indeksie Percepcji Korupcji

Korupcja? Nic nowego - komentuje Anna Wojda

– To nie pierwsze opracowanie zwracające uwagę na zagrożenie korupcją w firmach, w których państwo albo samorządy mają decydujący głos – zwraca uwagę dr Grzegorz Makowski z Forum Idei Fundacji im. Stefana Batorego, punktu kontaktowego Transparency International w Polsce. – Te firmy, podobnie jak państwowe agencje i fundusze, są często traktowane jako łup polityczny, w tym jako źródło pieniędzy na cele polityczne i sposób nagrodzenia działaczy partyjnych, którzy dostają tam stanowiska. To nie tylko polska specyfika – tłumaczy Makowski.

Na świecie ponad jedna piąta największych firm jest własnością państwa. Ich wpływ na gospodarkę jest znaczny ze względu na ich wielkość i obszar działania

Winny pracownik

Większość menedżerów, którzy dostrzegli nieprawidłowości, informowała o nich odpowiednie organy, co jednak nie zawsze chroniło firmę przed stratami. Niemal co drugi z 347 uczestników badania stwierdził, że nadużycia, w tym korupcja, w ich firmach obniżyły w ub. roku ich zysk – średnio o 3 proc. Niby niewiele, lecz w sytuacji, gdy państwowe przedsiębiorstwa stanowią 22 proc. największych firm na świecie, oznacza to miliardy dolarów strat rocznie.

W dodatku – jak przypomina OCED – państwowe firmy działają często w tak kluczowych dla gospodarki sektorach jak usługi komunalne, wydobycie surowców naturalnych czy bankowość. W rezultacie nadużycia, w tym korupcja, mogą wywołać bardzo poważne gospodarcze i polityczne szkody. OECD nie rozbija wyników badania na poszczególnych 37 objętych nim państw. Nie wiemy więc, jak sytuację ocenili menedżerowie w Polsce, która ma największy zakres państwowej własności przedsiębiorstw wśród krajów członkowskich organizacji.

Jak jednak wskazują badania firmy doradczej EY, korupcja w biznesie jest w Polsce postrzegana jako mniejszy problem w porównaniu z innymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej. O ile w tegorocznym 15. Światowym Badaniu Nadużyć Gospodarczych 20 proc. ankietowanych w Polsce oceniło, że praktyki korupcyjne są szeroko rozpowszechnione w biznesie, o tyle w skali całego regionu takich deklaracji było aż 47 proc.

– Wynika to m.in. z działań podjętych w Polsce w połowie pierwszej dekady XXI wieku i z powołania CBA, co zdecydowanie wyróżnia się na tle krajów regionu, jako służba konsekwentnie walcząca z korupcją i działająca odstraszająco na potencjalnych łapówkarzy – ocenia Mariusz Witalis, partner w dziale zarządzania ryzykiem nadużyć w EY. Zaznacza jednak, że korupcja nie zniknęła – jest po prostu głębiej ukryta.

Czytaj także: Ukraina coraz bliżej Unii. Kluczowa walka z korupcją

Łup polityczny

Jak przypomina Witalis, międzynarodowe korporacje konsekwentnie wdrażają ideę compliance i profilaktyki antykorupcyjnej. Do tego dochodzą plany wprowadzenia nowych przepisów antykorupcyjnych promujących compliance i przeciwdziałanie korupcji. Co prawda krytykowany przez biznes i ekspertów projekt ustawy o jawności został zawieszony, ale walkę z korupcją ma wesprzeć nowelizacja ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.

Jeremi Mordasewicz, ekspert Konfederacji Lewiatan, ocenia, że choć problem korupcji jako istotnej bariery w biznesie jest dzisiaj rzadziej wskazywany niż w latach 90., to nadal występuje na styku sektora prywatnego i publicznego. Zdaniem eksperta to efekt przeświadczenia, że własność państwowa jest własnością niczyją. W dodatku traktowaną jako łup polityczny, co widać po powyborczych roszadach we władzach państwowych spółek. – Takie podejście wpływa demoralizująco na pracowników, którym łatwiej jest usprawiedliwić nadużycia czy korupcję – dodaje Mordasewicz.

– Oprócz ułomności ludzkiego charakteru istotny wpływ na zwiększenie ryzyka korupcji mają skomplikowane, niestabilne lub niespójne przepisy oraz niechęć instytucji publicznych do transparentnego działania. Prostsze prawo i większy nadzór ze strony społeczeństwa obywatelskiego minimalizują ryzyko korupcji – podkreśla Piotr Wołejko, ekspert Pracodawców RP.

Sektor paliwowy, górniczy oraz usługi pocztowe – to tam państwowe przedsiębiorstwa są najbardziej narażone na ryzyko korupcji. Tak wynika z najnowszego raportu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), do którego dotarła „Rzeczpospolita".

O ile łącznie 42 proc. menedżerów wysokiego szczebla w państwowych firmach na świecie (w tym w Polsce) przyznaje, że w ostatnich trzech latach w ich spółkach zdarzały się przypadki korupcji i innych nadużyć, o tyle w sektorze paliwowym wspomina o nich aż 63 proc. badanych, zaś w górnictwie co drugi.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Biznes
Rodzina Mulliez pod lupą sędziów śledczych
Biznes
Zły pierwszy kwartał producentów samochodów
Biznes
Szwecja odsyła Putina z kwitkiem; rosyjskie rury zatopione na dnie Bałtyku
Biznes
Apple spółką wartościową? Rekordowe 110 miliardów dolarów na skup akcji
Biznes
Majówka, wakacje to czas złodziejskich żniw. Jak się nie dać okraść
Materiał Promocyjny
Dzięki akcesji PKB Polski się podwoił