Kontrakty pod ochroną

Firma, która nie chce ryzykować, że kontrahent nie wywiąże się z umowy, może skorzystać z bankowych instrumentów finansowania handlu, takich jak: akredytywa, gwarancja czy inkaso. Każdy z tych produktów w różnym stopniu chroni przed ryzykiem i pełni nieco odmienne funkcje.

Akredytywa służy do rozliczania transakcji. Stosowana jest głównie w handlu zagranicznym. Dzięki niej eksporter ma pewność, że otrzyma zapłatę za dostarczony towar czy usługę, ponieważ obowiązek płatności bierze na siebie bank. Oczywiście, bank ureguluje płatności pod warunkiem, że eksporter dostarczy dokumenty potwierdzające poprawne zrealizowanie warunków umowy. Stroną, która występuje do banku o akredytywę i ponosi jej koszty, jest importer (kupujący towar).

Instrument ten pozwala na potwierdzenie zdolności płatniczej oraz uzyskanie lepszych warunków kontraktu (wydłużenie terminów płatności, niższa cena). Sprzedający towar może nawet uzależnić zawarcie umowy handlowej od otwarcia przez importera akredytywy (na jego rzecz).

– Polskie małe i średnie firmy zajmujące się eksportem lub importem zwykle sięgają po najprostsze rozwiązanie – finansują działalność z wykorzystaniem kredytu obrotowego. Najprostsze rozwiązanie może jednak nie być najlepsze. Produkty finansowania handlu oferują wartość dodaną, której nie ma kredyt. Przykładowo akredytywa eksportowa nie tylko jest źródłem finansowania, ale też zabezpiecza eksportera przed zmianą warunków lub odstąpieniem od transakcji przez drugą stronę kontraktu – wyjaśnia Andrzej Pluta, dyrektor Departamentu Finansowania Handlu w HSBC Bank Polska.

Gwarancja i inkaso

Instrumentem, który służy wyłącznie do zabezpieczania warunków kontraktu, jest gwarancja bankowa (za jej pomocą nie można rozliczyć się z kontrahentem). Przykładowo dzięki gwarancji zapłaty firma ma pewność, że jeśli kontrahent nie zapłaci w terminie, to pieniądze (kwotę gwarancji) odzyska z banku, jeśli złoży żądanie wypłaty z gwarancji. W tym celu musi przedstawić bankowi odpowiednie dokumenty poświadczające, że płatność nie wpłynęła w terminie.

– W przypadku gwarancji zlecenie jej wystawienia może złożyć każda ze stron kontraktu. Sprzedający może zlecić w swoim banku wystawienie gwarancji należytego wykonania umowy (czyli np. zabezpieczającej terminową dostawę towaru lub usługi), zaś kupujący może zlecić bankowi wystawienie gwarancji zapłaty (czyli zabezpieczającą terminową zapłatę za otrzymany towar albo usługę) – wyjaśnia Alicja Dawidowicz, dyrektor Biura Produktów Finansowania Handlu w Banku Pekao.

Prostszym instrumentem zabezpieczającym jest inkaso dokumentowe. Eksporter wysyła towar i równocześnie przekazuje do banku dokumenty, które importer może odebrać po spełnieniu warunków umowy; zazwyczaj jest to zapłata za towar. Jeśli ureguluje swoje zobowiązania, bank wyda mu dokumenty, które są potrzebne do odebrania towaru. Jednak eksporter nie ma gwarancji, że po wysłaniu towaru płatność na pewno wpłynie na jego konto, ponieważ kontrahent może być niewypłacalny. Może jedynie liczyć na to, że towar nie zostanie wydany bez zapłaty.

Znane przepisy prawa

Banki oferują też różne modyfikacje tych instrumentów, uzupełniając je o dodatkowe funkcje. Przykładem produktu, który łączy gwarancję zabezpieczającą płatność oraz możliwość jej finansowania, jest GForce – produkt oferowany przez Raiffeisen Bank Polska. Importer zleca bankowi wystawienie gwarancji płatności na rzecz eksportera i jednocześnie ustawia płatność za fakturę z własnego rachunku z przyszłą datą realizacji. Na podstawie otrzymanej gwarancji handlowej GForce eksporter może złożyć zlecenie wcześniejszej realizacji gwarancji i otrzymać pieniądze przed terminem płatności. Rozwiązanie jest w pełni elektroniczne (online).

– Korzystanie z instrumentów finansowania handlu na pewno się opłaca, jeżeli firma chce zabezpieczyć się przed ryzykiem prawnym w związku z kontraktem podpisanym na prawie lokalnym egzotycznego kraju. Specjalistów od tego prawa jest niewielu, a ich usługi bywają kosztowne. Natomiast w cenie akredytywy czy gwarancji mamy ochronę przed tego typu ryzykiem, ponieważ ich konstrukcja bazuje na międzynarodowych standardach. Akredytywa zawsze jest otwierana w oparciu o międzynarodowe prawo, a gwarancja może być wystawiona na podstawie przepisów międzynarodowych lub lokalnych – tłumaczy Andrzej Pluta.

Nieopłacalne w małej skali

Koszty związane z poszczególnymi instrumentami finansowania handlu zależą od rodzaju i wielkości transakcji oraz związanego z nią ryzyka, od branży, w której działa firma, oraz od relacji między przedsiębiorstwem a bankiem.

Jeśli kwota transakcji jest niewielka, sięgniecie po takie produkty jak akredytywy i gwarancje może okazać się zbyt kosztowne. Nieopłacalne dla firmy może być również jednorazowe skorzystanie z tego typu produktów.

Należy pamiętać, że bank jest skłonny zaproponować korzystniejsze warunki, gdy dana firma korzysta z szerszej palety oferowanych przez niego produktów.

Opinie:

Andrzej Puta, HSBC Bank Polska

Niewielka skala wykorzystania produktów finansowania handlu przez polskie małe i średnie przedsiębiorstwa (większe również) jest wynikiem struktury polskiej wymiany handlowej. Ponad 75 proc. polskiego eksportu trafia do krajów Unii Europejskiej. Są to rynki bliskie Polsce pod względem kulturowym i geograficznym. Polskie firmy prowadzą tam wymianę handlową od lat. Ze względu na duże zaufanie, jakim darzą się polscy eksporterzy i odbiorcy towarów z tych krajów, firmy rozliczają się za pomocą najbardziej dostępnych i najprostszych rozwiązań, czyli np. kredytów obrotowych. Nieco inaczej wygląda sytuacja firm eksportujących na mniej stabilne europejskie rynki. W tym przypadku polscy eksporterzy częściej sięgają po takie rozwiązania jak akredytywa czy kredyt eksportowy z gwarancją Skarbu Państwa. Pozwalają one ograniczyć wysokie ryzyko polityczne, którym charakteryzują się te rynki. Wykorzystanie akredytyw jest powszechne w wymianie handlowej z krajami azjatyckimi. Prawie 90 proc. akredytyw importowych wystawianych w Polsce ma związek z importem z tej części świata. Ale udział Azji w strukturze polskiej wymiany handlowej jest znacznie mniejszy niż udział krajów europejskich.

Agnieszka Ziętek, Raiffeisen Bank Polska

Gwarancja bankowa jest instrumentem zabezpieczającym. Dzięki niej firma ma pewność, że jeśli kontrahent nie zapłaci w terminie, odzyska pieniądze od banku, składając żądanie wypłaty z gwarancji. Instrument ten podnosi więc bezpieczeństwo transakcji i wiarygodność strony zlecającej. Daje pewność kontrahentowi, że zleceniodawca jest w normalnej kondycji finansowej. Często stosuje się ją wtedy, gdy firmy zaczynają współpracę. Gwarancja bankowa pozwala uzyskać firmie lepsze warunki handlowe, np. zwiększyć wysokość kredytu kupieckiego, wynegocjować korzystniejszą cenę, zapewnić korzystny termin dostawy. Nierzadko firmy zamiast blokować środki u kontrahenta np. w postaci kaucji gwarancyjnej, oferują w zamian gwarancję bankową. Odzyskują dzięki temu zablokowane środki, którymi mogą obracać. Gwarancje wystawiane są głównie na rzecz podmiotów krajowych. Ich ilość i wartość stale rośnie. Jednym z powodów wzrostu ilości wystawianych gwarancji może być to, że są one wymieniane jako forma zabezpieczenia w przepisach prawa. Dotyczy to na przykład gwarancji bankowych składanych jako wadium przetargowe, gwarancji celnych lub gwarancji składanych w procesie udzielania licencji transportowych. Rośnie również ilość gwarancji wystawianych jako zabezpieczenie zobowiązań umownych. Firmy są coraz bardziej świadome, że istnieją różne możliwości zabezpieczenia się przed ryzykiem.

Alicja Dawidowicz, Bank Pekao