Przed biegłymi rewidentami kolejny rok pełen wyzwań

Materiał powstał we współpracy z BDO

Jak wasza branża ocenia mijający rok i jak zapowiada się nadchodzący? Czy przed biegłymi rewidentami stoją jakieś znaczące wyzwania, czy raczej będzie to stosunkowo spokojny okres? O ile w warunkach trwającej pandemii można w ogóle mówić o normalnej działalności i spokoju...

Branża audytorska może ocenić 2021 r. podobnie jak pozostałe firmy zajmujące się świadczeniem usług. Na szczęście nie spełniły się czarne scenariusze załamania gospodarczego w związku z pandemią. Owszem, sytuacja ekonomiczna jest inna i trudniejsza, np. rosnąca w wielu krajach inflacja, ale o załamaniu gospodarki nie można mówić.

Branża audytorska, podobnie jak inne branże usług profesjonalnych, które są mocno zdigitalizowane, poradziła sobie w tym kolejnym roku zdominowanym przez pandemię bardzo dobrze. Jednocześnie mierzymy się wszyscy z pewnymi wyzwaniami. Jednym z nich może być chociażby praca zdalna, a co za tym idzie – relacje socjalne z klientami czy pracownikami. W tym obszarze jesteśmy jeszcze daleko od idealnych rozwiązań. I to problem, który dotyka i dotyczy wszystkich pracujących zdalnie.

Ostatnio w biznesie dużo mówi się o raportowaniu kwestii ESG. Jak ten obszar wpływa na działalność firm audytorskich?

Temat ESG jest niezwykle interesujący dla wielu grup odbiorców. Są to regulator, inwestorzy czy odbiorcy sprawozdań finansowych. Jednak mam wrażenie, że w obszarze raportowania niefinansowego panuje pewien chaos informacyjny.

Sprawozdanie finansowe nie jest miejscem, w którym powinny być publikowane ogólne informacje o klimacie czy ochronie środowiska. Jeśli takie informacje w sprawozdaniu mają się znaleźć, to powinny być one pokazane w taki sposób, aby użytkownicy sprawozdań finansowych wiedzieli, jak te dane przekładają się na działanie jednostki, która takie sprawozdanie sporządza. Te informacje muszą być dla nich przydatne. Nie ma sensu tworzenie informacji, jeśli użytkownicy nie uważają, że są one wartościowe.

Jak sprawić, aby takie informacje rzeczywiście były istotne?

Jeśli chcemy, aby publikowane dane były ważne, to inwestor musi wiedzieć, że gdy np. jednostka nie przestrzega zasad związanych z ochroną środowiska albo nadmiernie obciąża zasoby bądź lekceważy równouprawnienie pracowników, to powinny być także wskazane wnioski, co to oznacza dla tej jednostki. Chodzi o wskazanie ryzyka, że np. któregoś dnia ta jednostka przestanie działać. Potrzebne są zatem konkrety.

Ja tematykę sprawozdawczości niefinansowej podzieliłbym na pewne obszary – tematy, które są ważne.

Jakie konkretnie?

Pierwszym jest oczywiście ekologia i ochrona środowiska naturalnego. Temat ten częściej poruszany jest w krajach wysoko rozwiniętych, choć wydaje się, że pozostałe też będą musiały prędzej czy później tą tematyką się zająć.

W gronie takich krajów jest z pewnością Polska.

Kolejny temat dotyczy społeczeństwa. W tym obszarze mieszczą się takie zagadnienia, jak równość rasy, płci, związki partnerskie, tolerancja dla różnych wyznań religijnych. To są obszary, w których społeczeństwo musi zaakceptować, że jesteśmy różni. Czas, kiedy mniejszości są traktowane jak obywatele drugiej kategorii, powinien się skończyć.

Ostatnim elementem, na który przy sprawozdawczości niefinansowej trzeba zwrócić uwagę, jest ład korporacyjny i znaczenie otoczenia dla działania przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo nie może być bowiem oderwane od środowiska, w którym funkcjonuje. Firma jest częścią tego systemu i dziś społeczeństwo ma prawo oczekiwać, że działalność przedsiębiorstwa jest oceniana w szerszym kontekście.

Wraz z wejściem w życie nowej dyrektywy CSRD pojawi się obowiązek audytu danych niefinansowych.

Czy to dla waszej branży szansa na poszerzenie oferty i pozyskanie nowych klientów? Czy może taki audyt to dla branży raczej ryzyko, m.in. ze względu na brak jednolitych, wyrazistych standardów dotyczących danych niefinansowych?

Ustawodawca oczekuje, że sprawozdania finansowe będą zawierać informacje na ten temat. To dodatkowy obszar poszerzenia wachlarza usług biegłych rewidentów. Z drugiej strony trzeba mieć świadomość, że to są obszary, które trudno ocenić obiektywnie. W zakresie ESG mamy więcej subiektywnej oceny i nie ma precyzyjnych mierników.

To stwarza problem dla biegłych rewidentów, a mianowicie rzetelności ujawnianych danych. Wynika to przede wszystkim z trudności ich wyceny.

Jaki wpływ na pracę biegłych rewidentów mają nowe technologie? Czy inwestycje w nowe systemy umożliwiające np. pracę zdalną i analizę danych już procentują? Czy bez nich w obecnej rzeczywistości w ogóle dałoby się efektywnie działać na rynku audytu?

Nie ulega wątpliwości, że sprawozdawczość finansowa, która od wielu lat jest bardzo mocno zdigitalizowana i oparta na chmurze, jest podatna na dalszą racjonalizację. Dostajemy bowiem olbrzymią liczbę informacji w bardzo krótkim czasie. Naturalne jest więc pojawienie się narzędzi, które potrafią filtrować te informacje, co powoduje, że nasze działania są szybsze, bardziej doraźne i bardziej efektywne.

Ale z drugiej strony ustawodawca systematycznie poszerza zakres usług, które mają świadczyć biegli rewidenci, a które tylko pośrednio dotykają rewizji finansowej. Przykładem mogą być usługi RODO, AML czy sprawozdawczość w nowym schemacie ESEF.

Widzimy duże możliwości wykorzystania nowych technologii, ale jednocześnie musimy mocno inwestować w ten postęp, z czego korzysta ustawodawca, poszerzając zakres czynności, które mają być atestowane bądź poświadczane przez biegłych rewidentów.

Jak pan ocenia sytuację kadrową w branży? Czy liczba biegłych rewidentów wykonujących zawód w kolejnych latach będzie się dalej kurczyć? Podobnie jak liczba firm audytorskich? Restrykcyjne zmiany prawne miały zmniejszyć koncentrację rynku, ale najwyraźniej przyniosły skutek odwrotny.

Kadra będzie się kurczyć tak jak każda inna branża, która korzysta z dorobku postępu technologicznego. Spadek liczby biegłych rewidentów nie jest wywołany tylko sytuacją rynkową, ale jest także efektem rozwoju technologicznego.

Inną sprawą jest to, czy zawód biegłego rewidenta, który jest systematycznie poszerzany przez regulatora o inne usługi, będzie nadal atrakcyjny. To pytanie otwarte i czas pokaże, czy przejście od doradcy gospodarczego do kontrolera jest interesujące. Być może bardziej preferowane będzie świadczenie usług doradczych, konsultingowych, niekoniecznie przez osoby z tytułem biegłego rewidenta. Zwłaszcza jeśli rozmawiamy o usługach doradczych, takich jak rachunkowość, księgowość czy podatki.

Niedawno zmienił się model nadzoru nad rynkiem audytu w Polsce. Jak wygląda współpraca waszej branży z Polską Agencją Nadzoru Audytowego? Czy system nadzoru działa właściwie, czy potrzebne są może jakieś zmiany? Czy lepszy nadzór może sprawić, że takie afery jak GetBacku nie będą się już pojawiały na polskim rynku finansowym?