Rolnictwo: Hektar hektarowi nierówny

Gospodarze posiadający od 12 do 83 hektarów dostaną od stycznia 2015 r. wyższe dopłaty bezpośrednie. Mają wynosić 1,3–1,5 tys. zł  za hektar. Dostaną więc nawet dwa razy tyle, ile otrzymują teraz. Odbędzie się to kosztem najmniejszych i największych posiadaczy ziemi. Takie propozycje zawiera pakiet zmian, z którymi po wyborach 25 maja chce wystąpić resort rolnictwa, a do których dotarła „Rzeczpospolita".

Najbiedniejsi stracą...

Jak wynika z naszych informacji, minister rolnictwa Marek Sawicki nie chce  ujawnić  propozycji przed przyszłą niedzielą, bo obawia się, że mogą zostać źle przyjęte. Pojawią się zapewne głosy, że rząd chce odebrać pieniądze najbiedniejszym. Ale pretensje do PSL będą mieli także bardzo wpływowi rolnicy posiadający duże gospodarstwa. Sawicki nie chce komentować naszych informacji, choć w opublikowanym w „Rzeczpospolitej" w poniedziałek wywiadzie powiedział, że „w przypadku rozwoju obszarów wiejskich powinniśmy promować średnie gospodarstwa, by zyskały w ramach dopłat bezpośrednich dodatkowe środki na modernizację".

Resortowi rolnictwa, który planuje te zmiany w związku z tzw. unijną perspektywą finansową na lata 2014–2020, zależy na tym, by wspierać te gospodarstwa, które produkują na rynek. Jak czytamy w dokumencie, do którego dotarliśmy, „rozważane jest wdrożenie płatności redystrybucyjnej w celu zapewnienia skutecznego wsparcia dochodów gospodarstw średnich, które nie osiągają korzyści wynikających ze skali produkcji jak gospodarstwa największe, ale mają szanse na trwały rozwój". Resort opracował cztery warianty zmian. „Na obecnym etapie najkorzystniejszy wydaje się wariant, który daje preferencje grupie średnich gospodarstw o powierzchni między 12 a 83 ha, gospodarujących na ok. 43 proc. użytków rolnych. Dzięki dodatkowemu wsparciu miałyby większe szanse na poprawienie pozycji konkurencyjnej i rozwój" – czytamy.

Resort zakłada, że gospodarstwa powyżej tego przedziału „są w stanie korzystać z efektów skali i już obecnie osiągnęły trwałość ekonomiczną".

... ale jednak zyskają

Z kolei do gospodarstw najmniejszych „skierowane są nowe instrumenty, w szczególności ułatwienia związane z systemem płatności i wsparcie z PROW 2014–2020, zarówno w formie premii dla rolników decydujących się przekazać małe gospodarstwa, jak i premii na ich restrukturyzację".

Co to oznacza w praktyce? Obecnie podstawowa dopłata do hektara jest taka sama dla wszystkich i wynosi 830 zł za hektar. Po zmianach średniacy dostawaliby ok. 1,5 tys. zł, a najwięksi i najmniejsi odpowiednio mniej. Ile? Na razie nie wiadomo.

Taki sposób podziału dopłat miałby wspierać scalanie gruntów. Najmniejszym nie opłacałoby się już uprawiać roli i musieliby pomyśleć o przekwalifikowaniu, oddając ziemię większym. Obecnie średnia powierzchnia gospodarstwa w Polsce to 10,4 ha. Takie rozwiązanie podoba się prof. Katarzynie Duczkowskiej-Małysz z SGH, byłej wiceminister rolnictwa.

– To będzie wspierać działalność produkcyjną i może się przyczynić do zmian struktury gospodarstw na wsi – mówi prof. Duczkowskiej-Małysz.

Tłumaczy, że obecnie ok. 1 mln gospodarstw nie jest niezależnych finansowo, a dopłaty bezpośrednie tylko utrwalają ten stan rzeczy.

– Został wstrzymany ruch ziemi. W żadnym państwie Unii nie ma takiej struktury agrarnej, z zastraszająco małą liczbą małych gospodarstw. Teraz dopłaty są bardziej socjalne niż wspierające produkcję i rozwój – mówi pani profesor.

Ostrożniej podchodzi do zmian Mirosław Drygas, dyrektor Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk. Wskazuje, że mogą  faktycznie zachęcić do powiększania gospodarstw i większej produkcji. Zwraca jednak uwagę, że jeśli zostaną obniżone dopłaty najmniejszym, mogą oni wpaść w krąg ubóstwa i wcale nie musi być tak, jak chce resort rolnictwa, że zrezygnują z uprawy roli, przekażą gospodarstwo i zajmą się pracą poza rolnictwem. – Pamiętajmy, że w rejonach, gdzie są małe gospodarstwa, zwykle wyższe jest bezrobocie. Dokąd pójdą ci ludzie, czy będą mieli wybór? – pyta Drygas.