Starcie banków z konsumentami. Kto wygra tę bitwę?

Wśród najnowszych rekomendacji Narodowego Banku Polskiego, które mają sprzyjać utrzymaniu stabilności sektora bankowego, znalazł się postulat ograniczenia ryzyka prawno-regulacyjnego. NBP ocenia, że zarówno instytucje publiczne, jak i podmioty prywatne powinny uwzględniać odpowiednie proporcje w działaniach związanych z ochroną konsumenta. A prace nad nowelizacją ustawy o kredycie konsumenckim powinny prowadzić do modyfikacji obecnych zapisów w zakresie sankcji kredytu darmowego.

Proporcjonalność kary dla bankierów

Taka rekomendacja oznacza, że już nawet NBP jako jeden z regulatorów rynku finansowego podziela obawy sektora, że ochrona konsumentów idzie w kierunku niekorzystnym dla kredytodawców. Niekorzystnym w tym sensie, że zgodnie z kształtującą się sądową linią orzeczniczą wyznaczane kary mogą być nieadekwatne, nieproporcjonalne do ewentualnych przewinień banków.

Czytaj więcej

Banki

Nie tylko frankowicze walczą z bankami. Przybywa sporów o WIBOR

Liczba pozwów dotyczących złotowych kredytów opartych na stawce WIBOR przekroczyła już tysiąc. Zd...

Na czym polega ten brak proporcjonalności? W przypadku kredytów konsumenckich sankcja kredytu darmowego (czyli spłata kredytu bez żadnych odsetek i jakichkolwiek innych opłat) uruchamiana jest czasami na podstawie jedynie błędów formalnych czy technicznych. – Źle postawiony przecinek w umowie powoduje, że kancelaria czy klient chcą podważyć całą umowę i domagają się darmowego kredytu – mówił w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” Szymon Midera, prezes PKO BP.

Prezes Związku Banków Polskich Tadeusz Białek zwraca szczególną uwagę, że SKD może być skutkiem naruszenia nawet obowiązku informacyjnego, choć nie musiało to mieć negatywnego wpływu na sytuację ekonomiczną konsumenta. Jako przykłady takich błahych czy nawet absurdalnych zarzutów podnoszonych w pozwach można wymienić: brak informacji o adresie do doręczeń elektronicznych (choć nie było takiego obowiązku), błędną informację o organie nadzoru (np. zamiast wyrażenia „Prezes UOKiK” w umowie zapisano „UOKiK”) czy odwołanie się do „Tabeli opłat i prowizji” zamiast wymienienia w umowie wszystkich opłat i kosztów.

Wygrani spraw o SKD

Sankcja kredytu darmowego staje się coraz częstszym przedmiotem postępowań sądowych. ZBP szacuje, że w połowie tego roku w sądach znajdowało się ok. 10 tys. spraw. Może sama liczba nie robi aż tak dużego wrażenia (dla kredytów frankowych liczba pozwów sięga 165 tys.), ale trzeba podkreślić, że w ciągu tego roku wzrosła ona trzykrotnie.

Z informacji podawanych przez banki wynika, że wyroków sądowych w kwestii SKD na razie nie ma dużo i w ok. 80–90 proc. są one korzystne dla kredytodawców. Ale 10–20 proc. jest korzystnych dla konsumentów i rośnie ryzyko, że podobnie jak w przypadku kredytów frankowych w końcu szala zacznie przeważać na rzecz klientów. Alior Bank zaczął już nawet zawiązywać rezerwy na ten cel.

Czytaj więcej

Banki

Szymon Midera, prezes PKO BP: "wychodzimy ze strefy komfortu"

O zarzutach dla wcześniejszych władz PKO BP. O tym, jak rozwiązać problem kredytów frankowych i d...

„Ograniczona przewidywalność środowiska regulacyjnego oraz brak właściwej proporcjonalności sankcji nakładanych na banki utrudniają oszacowanie finansowych skutków umów kredytowych, ocenę ryzyka oraz zyskowności poszczególnych produktów kredytowych. Może to powodować ograniczenie oferty usług finansowych dla klientów detalicznych” – ocenia NBP w grudniowym „Raporcie o stabilności systemu finansowego”.

Zmiany w ustawie o kredycie konsumenckim

ZBP podkreśla, że brak proporcjonalności sankcji kredytu darmowego jest instrumentalnie wykorzystywany przez firmy odszkodowawcze, które upatrują tu szansy na dosyć łatwe źródło dochodów. I prowadzą agresywną politykę akwizycyjną, stosując zasadę: „daj nam umowę, a my w niej coś znajdziemy”.

Dlatego środowisko domaga się pilnej zmiany przepisów o kredycie konsumenckim. Proponuje przede wszystkim ograniczenie katalogu informacji objętych SKD tylko do tych istotnych, mających negatywny wpływ na sytuację finansową kredytobiorcy oraz ustalenie proporcjonalnych sankcji w zależności do istotności naruszanych obowiązków informacyjnych. Poza tym postuluje, by roszczenia z tytułu SKD nie mogły podlegać swobodnej sprzedaży.

Czytaj więcej

Banki

Rośnie ryzyko prawne. „Trzeba coś z tym zrobić” – postulują bankowcy

Liczba pozwów dotycząca kredytów złotowych, hipotecznych i gotówkowych może nie jest jeszcze zawr...

Nastawienie banków co do sankcji kredytu darmowego może mieć jednak znacznie szerszy wymiar. Bo choć żaden bankowiec nie powie tego wprost, ale w środowisku panuje przekonanie, że ochrona praw konsumentów idzie w Polsce za daleko, że zaczyna być nadmierna. I niesie szczególne duże ryzyko w kontekście obecnych prób podważania złotowych kredytów hipotecznych opartych na wskaźniku WIBOR. W takich pozwach podnoszony jest zarzut (oprócz samej prawidłowości WIBOR-u) niedopełnienia przez banki obowiązku informacyjnego o ryzyku stopy procentowej oraz o tym, jak wyliczany jest WIBOR.

Większa ochrona konsumentów

– W pewnym sensie obawy banków są uzasadnione, jeśli spojrzymy, jak potoczyły się sprawy kredytów CHF – mówi jeden z analityków rynkowych. – Po „frankach” większa ochrona konsumentów stała się znakiem naszych czasów – dodaje.

Przypomnijmy, że TSUE kwestię kredytów walutowych rozpatrywał w świetle dyrektywy o ochronie konsumentów. I niejednokrotnie stawał na stanowisku, że banki jako podmiot o silniejszej pozycji muszą ponosić całkowitą odpowiedzialność za wszystkie swoje uchybienia, nawet jeśli nie były to błędy celowe. – Za to jeśli chodzi o konsumentów, TSUE, a w ślad za nim polskie sądy uznały, że ich ochrona oznacza zdjęcie z nich całej odpowiedzialności za umowy finansowe, które podpisywali – dodaje nasz rozmówca.

Czytaj więcej

Banki

Cezary Stypułkowski, prezes mBanku: Marne prawo, żadna sprawiedliwość, upadła moralność

Prawo zaczęło manipulacyjnie służyć interesowi wąskiej grupy – ocenia Cezary Stypułkowski, prezes...

– Sprawa kredytów frankowych rzeczywiście przetarła szlaki, i teraz konsumenci w sporach prawnych z bankami posługują się m.in. argumentami, że zostali źle poinformowani o tym czy innym aspekcie swojej umowy kredytowej – ocenia też inny analityk. – To dosyć swobodne pole do interpretacji. Ale nie winiłbym o to konsumentów. Linia orzecznicza sądów jest taka, jaka jest, i banki muszą temu stawić czoło – dodaje.