Mimo kryzysu związanego ze zmianami w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości i konfliktu, który został tym spowodowany, sądy w swej masie normalnie rozpatrują ok. 16 mln spraw.
W zeszłym roku zapadły wyroki ważne dla różnych aspektów życia obywateli. Były to wyroki dotyczące np. kredytów, spraw małżeńskich i rodzinnych odszkodowawczych, zagadnień pracowniczych czy też podatkowych. Sędziowie rocznie wydają ogromną liczbę rozstrzygnięć, jednak kilka z nich można uznać za te najważniejsze w ubiegłym roku.
Kredyty i odszkodowania
3 października w głośnej sprawie frankowiczów, państwa Dziubaków, TSUE stanął po ich stronie. Na pytanie warszawskiego Sądu Okręgowego TSUE stwierdził, że unijna dyrektywa o nieuczciwych warunkach umów nie pozwala, aby sąd krajowy, eliminując klauzulę niedozwoloną (mechanizm indeksacyjny), utrzymywała w mocu umowę kredytową wbrewe woli konsumenta, przez uzupełnienie luki krajowymi przepisami. Dodajmy, że po wyroku uczestnicy sporów frankowych różnie wykładają wyrok Luksemburga, i praktyka rozstrzygnie o jego znaczeniu (C-260/18).
– Przewidziane w art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu – brzmi z kolei uchwała SN z 12 grudnia 2019 r. (sygn. III CZP 45/19).
Z kolei w wyroku z 11 stycznia 2019 r. Sąd Najwyższy orzekł, że ofiara wypadku może żądać pieniędzy do końca życia – a chodzi o poszkodowanych na ciele lub zdrowiu.
– W praktyce z takimi roszczeniami można występować np. po 40 latach, jeśli schorzenie się wtedy ujawni – wskazała sędzia SN Bogumiła Ustjanicz (sygn. V CSK 558/17).
Rodzina i majątek
15 lutego 2019 r. SN uchwalił, że rodzice bez zezwolenia sądu opiekuńczego nie mogą nabywać dla dziecka nieruchomości także wtedy, gdy pieniądze na zakup pochodzą z ich darowizny. A to dlatego, że z chwilą darowizny to są już pieniądze dziecka, a nie ich (sygn. III CZP 85/18).
W innej uchwale z 27 lutego 2019 r. skład siedmiu sędziów SN uznał, że spłata przez jednego z (byłych) małżonków hipoteki uprawnia go do pozwania drugiego o rozliczenie już po podziale majątku wspólnego (sygn. III CZP 30/18).
16 grudnia 2019 r. SN podjął zaś uchwałę w składzie siedmiu sędziów, że z dniem ogłoszenia upadłości małżonka-konsumenta (czyli nieprzedsiębiorcy) cały ich majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, czyli jest dzielony przez syndyka, co znaczy, że ten „niewinny" małżonek sporo traci (sygn. III CZP 59/18).
– To winno być ostrzeżeniem dla małżonka osoby korzystającej z upadłości konsumenckiej – wskazuje sędzia Cezary Zalewski, przez lata zajmujący się upadłościami.
Praca i ZUS
Sąd pracy może zamienić umowę business to business na etat. SN uznał, że kierowniczka sklepu z odzieżą sportową może zostać uznana za pracownicę, choć formalnie prowadziła działalność gospodarczą, jeśli się okaże, że wszystkie decyzje musiała konsultować z dyrektorem regionalnym. Oznacza to, że fikcyjna zamiana etatu na działalność gospodarczą może słono kosztować takiego przedsiębiorcę, który musi wtedy dopłacić z własnej kieszeni składki ZUS za takiego pracownika (sygn. I PK 142/18).
Rząd nie ma prawa do wygaszania etatów z mocy prawa przy reformie urzędów i instytucji administracji publicznej – to kolejny wyrok. Zdaniem SN nie można przy tej okazji swobodnie decydować o tym, kto ma zachować pracę w przekształconym urzędzie. Należy przy tym stosować wynikające z kodeksu pracy zasady równego traktowania pracowników (sygn. III PK 126/18)
Badanie trzeźwości pracownika winno być przeprowadzone przez policję, a używanie do tego firmowego alkomatu może mieć wyłącznie pomocniczy charakter. Szczególnie jeśli z badań trzeźwości pracodawca zamierza wyciągnąć przewidziane prawem konsekwencje i np. zwolnić pracownika dyscyplinarnie (sygn. I PK 194/17)
Pracodawca ma zwrócić do ZUS świadczenie wypłacone na podstawie fikcyjnej umowy z pracownikiem. W takim przypadku ZUS nie musi żądać zwrotu od świadczeniobiorcy i od razu sięgnąć do kieszeni przedsiębiorcy. Powinno to ukrócić nadużywanie fikcyjnych umów kosztem ubezpieczonych uczciwie uiszczających składki do ZUS (sygn. III UZP 7/19).
Sprawy administracyjne, podatki
Prawo o aktach stanu cywilnego w związku z przepisami prawa prywatnego międzynarodowego nie dopuszcza transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia dziecka, w którym jako rodzice wpisane są osoby tej samej płci. To sedno uchwały NSA z 2 grudnia 2019 r. (sygn. II OPS 1/19).
NSA 1 lipca 2019 r. stwierdził, że podstawę wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy (w trybie art. 102 ust. 1 pkt 4 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami) może stanowić wyłącznie informacja o ujawnieniu kierowania pojazdem z przekroczeniem dopuszczalnej prędkości o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym (sygn. I OPS 3/18).
– Paragon nie musi trafić do ręki klienta, wystarczy, że kasa go wydrukuje, a aplikacja wyśle. Wydanie paragonu należy rozumieć jako udostępnienie dokumentu – to wyrok NSA z 28 sierpnia 2019 r., (sygn. I FSK 734/17).
Dokonywany przez gminę obrót nieruchomościami nabytymi w ramach komunalizacji mienia państwowego należy kwalifikować jako działalność gospodarczą ustawy o VAT, nawet jeżeli gmina nie podejmuje aktywności podobnej do firm handlujących nieruchomościami. To sedno wyroku NSA z 31 stycznia 2019 r. (sygn. I FSK 1588/16).
Wreszcie 16 października 2019 r. TSUE wydał ważny wyrok dla przedsiębiorców poszkodowanych w sprawach o wyłudzenia VAT, dający możliwość wznowienia zakończonego już postępowania podatkowego. Wyrok ma być szansą dla firm, którym fiskus zabronił odliczenia VAT na podstawie dowodów zebranych w sprawach ich kontrahentów – wskazują specjaliści (sygn. C-189/18).
—współpr. olat, w.p., m.rz.
