Z sześciu wokand zaledwie jedna – pierwsza – była jawna – tak wygląda proces w sprawie głośnego wypadku rządowego audi w Oświęcimiu z lutego 2017 r., który toczy się od trzech miesięcy.

W trybie niejawnym przesłuchano 12 świadków – odpowiada „Rzeczpospolitej” sąd. To kierowca audi, szef ochrony ówczesnej premier i ośmiu funkcjonariuszy z tzw. kolumny rządowej BOR. Dlaczego? „Z uwagi na konieczność wykonania czynności procesowych w oparciu o ustawę o ochronie informacji niejawnych”.

– Żyjemy w czasie, kiedy wiele spraw pod szyldem m.in. bezpieczeństwa państwa jest ukrywanych przed społeczeństwem. Kiedyś ta kurtyna tajemniczości zostanie podniesiona i wtedy wszystko stanie się jasne. Utajnianie wszystkiego jest błędne, także dlatego, że powstaje pole do spekulacji – ocenia Kazimierz Olejnik, były wice prokurator generalny, dziś w stanie spoczynku.

Bez informacji

Od marca i kwietnia przed sądem w Oświęcimiu mają być przesłuchani świadkowie cywilni (do przesłuchania pozostały 54 osoby) – problem w tym, że sąd już na pierwszej rozprawie zaznaczył, iż informowanie o sprawie zeznań z jawnych posiedzeń również nie powinno mieć miejsca. Nie będzie można też zadawać im pytań, które odnoszą się do informacji złożonych w trybie niejawnym.

– Jeśli takie pytanie będzie zadane, trzeba wyprosić publiczność i dziennikarzy z sali. To trochę komplikuje sprawę – przyznaje mec. Władysław Pociej, obrońca rzekomego sprawcy wypadku Sebastiana Kościelnika. Wiadomo też, że wyrok, jaki zapadnie, będzie podzielony na część jawną i niejawną. Co to oznacza dla opinii publicznej? Że nigdy nie dowie się, co mówili funkcjonariusze BOR, premier Szydło ani jak ich zeznania ocenił sąd w zderzeniu z innymi dowodami. To ważne, bo nawet prokuratura miała wątpliwości, czy mówili prawdę, zeznając, że rządowa kolumna miała włączone sygnały świetlne i dźwiękowe.

Do opinii publicznej nie przedostały się dotąd żadne informacje – nie tylko dotyczące zeznań funkcjonariuszy BOR (są one w całości tajne ze względu na ochronę ważnego interesu państwa, jak i zeznania Szydło), ale też np. o wnioski dowodowe, które mogą składać strony. Utajniono nawet fakt przesłuchania wicepremier, którą do sądu w Krakowie (tu wyjątkowo toczą się wokandy niejawne, bo w oświęcimskim sądzie brak zabezpieczonych sal) wprowadzano tylnymi drzwiami.

– Procesowa zasada mówi, że to, co nie musi być utajnione, powinno być jawne, bo procesy sądowe z natury rzeczy są jawne i społeczeństwo ma prawo śledzić ich przebieg – tłumaczy prok. Olejnik.

– Faktycznie nie ma najmniejszego powodu, by utajnić proces. Nie ma tu nic, co godziłoby w bezpieczeństwo państwa, a utajnia ten, kto ma coś do ukrycia – mówił nam prof. Zbigniew Ćwiąkalski, były minister sprawiedliwości, dodając, że tu wątpliwości dotyczą zeznań funkcjonariuszy BOR, którzy twierdzili, że kolumna miała włączone sygnały dźwiękowe, czemu zaprzeczają postronni świadkowie.

Prosta sprawa

A miał być to proces w sprawie „zwykłego” wypadku drogowego – takich argumentów użył Sąd Apelacyjny w Krakowie, który uznał, że nie ma powodów przekazywać sprawy na wyższy szczebel, jak chciał sąd rejonowy. Choć już na etapie prokuratorskiego śledztwa znaczną część materiałów (sześć tomów akt) prokuratura oklauzulowała jako „poufne” ze względu na „ochronę ważnego interesu państwa” (znajdują się tam informacje nt. stosowanych procedur, sprzętu i wszystkich innych aspektów związanych z bezpieczeństwem).

Sąd apelacyjny argumentował, że choć pokrzywdzona jest tu osoba premiera, sprawa nie ma „szczególnego charakteru”, i przywoływał art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, który mówi o zasadzie „równości wszystkich wobec prawa”.

Według prok. Olejnika tam, gdzie są elementy dotyczące ochrony premiera rządu – czyli wszystko, co dotyczy BOR – proces musi być tajny. – Jednak w całym pozostałym zakresie, chociażby tam, gdzie zeznania składają postronni świadkowie, którzy np. stali na chodniku i widzieli przebieg zdarzenia, to w moim pojęciu nie ma przesłanek do utajniania procesu. Mądrością sądu i prokuratury powinno być zastosowanie takich środków, by tę tajność minimalizować – podkreśla.