Wakuf jest w szariacie jednym z rodzajów darowizny (arab. zakat, sadaka) dobra trwałego. Nie jest wprost wymieniony w Koranie, jednakże występuje w hadisie Ibn Umara, wchodząc tym samym w skład Sunny. Zgodnie z definicją proponowaną przez uczniów Abu Hanifa „wakuf oznacza przeznaczenie określonego przedmiotu w taki sposób, że zostaje on podporządkowany zasadom dotyczącym świętej własności, przy równoczesnym wygaśnięciu wszelkich praw dotychczasowego właściciela. Staje się on własnością Boga, którego stworzenia czerpią z danego przedmiotu korzyści".
Zarówno sunnici, jak i szyici zgodni są co do tego, że wakuf powinien być bezterminowy, a jego posiadanie musi być przekazane tym, którzy mają czerpać z niego korzyści lub są upoważnieni do zarządzania nim. Osoba ustanawiająca wakuf musi być muzułmaninem, osobą dorosłą, posiadającą pełnię władz umysłowych i praw do dysponowania daną własnością; cel wakufu musi być uznawany przez islam jako religijny lub charytatywny.
Anachroniczny, ale jest
Kwestię wakufu w prawie polskim reguluje ustawa z 21 kwietnia 1936 r. o stosunku państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 1936 r., nr 30, poz. 240; dalej jako ustawa o stosunku państwa do MZR). Wprawdzie ze względu na zmianę warunków społeczno-politycznych, jaka nastąpiła od daty uchwalenia tej ustawy, przedmiotowy akt prawny jest już anachroniczny i może budzić wątpliwości co do zakresu jego obowiązywania. Przepisy ustawy o stosunku państwa do MZR nie zostały jednak uchylone ani ustawą z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, ani też żadnym innym aktem normatywnym. Pomimo wątpliwości co do poszczególnych rozwiązań prawnych w wymienionej ustawie poza sporem pozostaje, że zawarte w niej zapisy odnoszące się do wakufu nie straciły mocy prawnej i (sic!) obowiązują nadal.
Zgodnie z art. 43 ust. 1 wymienionej ustawy „nieruchomości miejskiej lub wiejskiej, darowanej albo zapisanej rozporządzeniem ostatniej woli na cele religijno-oświatowe lub dobroczynne Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej i przez Związek przyjętej, mogą być nadane cechy wakufa na podstawie uchwały właściwych władz i organów Związku, zatwierdzonej przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w porozumieniu z Ministrem Skarbu oraz Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych", przy czym, zgodnie z ust. 2 tego przepisu, „nieruchomość obciążona hipotecznie nie może być przyjęta jako wakuf", a „uchwały w sprawie nadania nieruchomości cech wakufa winny zawierać szczegółowe określenie celu, na który dana nieruchomość ma być przeznaczona, oraz ustalać sposób zarządzania tą nieruchomością" (art. 43 ust. 3).
Z treści powyższego przepisu jednoznacznie wynika, że ustawodawca instytucję wakufu przeniósł do polskiego porządku prawnego wprost, uzależniając jej skuteczność od spełnienia określonych warunków. Warunkiem tym jest uprzednie przyjęcie danej nieruchomości przez MZR i nadanie jej cech wakufu na podstawie uchwały właściwych władz i organów Związku oraz zatwierdzenie tej uchwały przez wskazane organy władzy państwowej. Cechy wakufu mogą być nadane każdej nieruchomości miejskiej i wiejskiej, co oznacza, że zgodnie z art. 46 kodeksu cywilnego i art. 55 k.c instytucję tę można stosować również do gospodarstw rolnych, a także wszelkich budynków trwale z gruntem związanych, w tym także do nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. O prawnej doniosłości nadania cech wakufu świadczy art. 43 ust. 4 omawianej ustawy, który stanowi, iż „o nadaniu nieruchomości cech wakufu czyni się wzmiankę hipoteczną".
